Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
29-04-13
13:51
Σ’ ό,τι αφορά το Κράτος, τα θεσμικά μέτρα για την παιδεία και τον πολιτισμό, την στρατιωτική εκπαίδευση, την κοινωνική δομή της πολιτείας και την πρόοδο της επιστήμης:
1) Εισήγαγαν και μετέδωσαν στην Ευρώπη την έννοια του μηδενός (0) (Μάξιμος Πλανούδης κ.λπ.).
2) Συνέλαβαν, διετύπωσαν, μετέδωσαν υψηλές φιλοσοφικές έννοιες που χρησιμοποιεί και η σύγχρονη φιλοσοφία.
3) Οι Βυζαντινοί αρχιτέκτονες είναι οι εφευρέτες του επί τετραγώνου βάσεως θόλου και του σταυρικού τύπου.
4) Διεχώρισαν αστρονομία – αστρολογία (Θ. Μελιτινιώτης)
5) Προώθησαν την πολιτική σκέψη (Βλεμμύδης, Βασιλάκης, Πλήθων) κ.ά.
6) Ανέβασαν σε αξεπέραστα ύψη την φιλοσοφική θεολογία (Διονύσιος Αεροπαγίτης, Πατέρες, Δαμασκηνός, Χρυσόστομος, Παλαμάς, Καβάσιλας) κ.ά.
7) Καλλιέργησαν την ιατρική και διετύπωσαν την θεωρία της ψυχοσωματικής.
8 ) Εφήρμοσαν και μετέδωσαν ιδέες πρωτοποριακές, όπως: τα πανεπιστήμια, η κρατική δωρεάν παιδεία, οι δημόσιες βιβλιοθήκες, ο διαχωρισμός εκκλησιαστικής – κοσμικής παιδείας, η δημόσια υγεία, η κοινωνική (κρατική) πρόνοια, ο εθνικός στρατός, ο μεθοριακός στρατός (ακρίτες), η νομοθεσία υπέρ των «αδυνάτων» και κατά των ισχυρών, η απόρριψη της δουλοπαροικίας – φεουδαρχίας, η στήριξη των ελευθέρων γεωργών.
9) Πρωτοδιετύπωσαν την αρχήν της συναλληλίας (της συνεργασίας) Πολιτείας – Εκκλησίας χωρίς να υπέρκειται η μία της άλλης, απορρίπτοντας τόσο τον καισαρο- παπισμό όσο και τον παπο-καισαρισμό.
10) Ανέπτυξαν τη νομική επιστήμη και έδωσαν στην νεώτερη Ευρώπη τους νόμους της (μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο "Πηγές Ιστορίας του Δικαίου", των εκδόσεων Πατάκη).
11) Διετήρησαν σε υψηλό επίπεδο την ιστοριογραφία.
12) Ανεδείχθησαν σε σπουδαίους ερευνητές, ερμηνευτές, σχολιαστές, ερανιστές των αρχαίων φιλοσόφων, λογοτεχνών, επιστημόνων, ιστορικών (Φώτιος, Ευστάθιος, κ.ά.).
13) Μελέτησαν συστηματικώς τα μαθηματικά, την αστρονομία και άλλες επιστήμες και εφηύραν το νέο ημερολόγιο που αργότερα εισήγαγε η Ευρώπη (Νικ. Γρηγοράς 1325).
14) Δημιούργησαν θαυμαστά έργα αρχιτεκτονικής, μηχανικής, οχυρωματικής, ζωγραφικής, αγιογραφίας, γλυπτικής, διακοσμητικής, μικροτεχνίας, μουσικής, ποιήσεως.
15) Έφεραν το μετάξι και ανέπτυξαν την σηροτροφία – μεταξουργία.
16) Διεμόρφωσαν τον χριστιανικό ανθρωπισμό (Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις κ.ά.).
Ενώ όλοι οι ιστορικοί αναγνωρίζουν στο Βυζάντιο την σωτηρία της Ευρώπης απο τα ισλαμικά κύματα: Εάν δεν υπήρχαν τα άτρωτα τείχη της Κωνσταντινούπολης, αυτή την στιγμή εκτός απο τον δυτικό πολιτισμό που δεν θα υπήρχε πια, θα ήμασταν όλοι με αραβική κουλτούρα, όπως συνέβη και στην βόρεια Αφρική, όπου στην αρχαιότητα είχαν τον δικό τους πολιτισμό, επί Ρώμης είχε εκρωμαιστεί και τώρα είναι Άραβες και μωαμεθανοί.
1) Εισήγαγαν και μετέδωσαν στην Ευρώπη την έννοια του μηδενός (0) (Μάξιμος Πλανούδης κ.λπ.).
2) Συνέλαβαν, διετύπωσαν, μετέδωσαν υψηλές φιλοσοφικές έννοιες που χρησιμοποιεί και η σύγχρονη φιλοσοφία.
3) Οι Βυζαντινοί αρχιτέκτονες είναι οι εφευρέτες του επί τετραγώνου βάσεως θόλου και του σταυρικού τύπου.
4) Διεχώρισαν αστρονομία – αστρολογία (Θ. Μελιτινιώτης)
5) Προώθησαν την πολιτική σκέψη (Βλεμμύδης, Βασιλάκης, Πλήθων) κ.ά.
6) Ανέβασαν σε αξεπέραστα ύψη την φιλοσοφική θεολογία (Διονύσιος Αεροπαγίτης, Πατέρες, Δαμασκηνός, Χρυσόστομος, Παλαμάς, Καβάσιλας) κ.ά.
7) Καλλιέργησαν την ιατρική και διετύπωσαν την θεωρία της ψυχοσωματικής.
8 ) Εφήρμοσαν και μετέδωσαν ιδέες πρωτοποριακές, όπως: τα πανεπιστήμια, η κρατική δωρεάν παιδεία, οι δημόσιες βιβλιοθήκες, ο διαχωρισμός εκκλησιαστικής – κοσμικής παιδείας, η δημόσια υγεία, η κοινωνική (κρατική) πρόνοια, ο εθνικός στρατός, ο μεθοριακός στρατός (ακρίτες), η νομοθεσία υπέρ των «αδυνάτων» και κατά των ισχυρών, η απόρριψη της δουλοπαροικίας – φεουδαρχίας, η στήριξη των ελευθέρων γεωργών.
9) Πρωτοδιετύπωσαν την αρχήν της συναλληλίας (της συνεργασίας) Πολιτείας – Εκκλησίας χωρίς να υπέρκειται η μία της άλλης, απορρίπτοντας τόσο τον καισαρο- παπισμό όσο και τον παπο-καισαρισμό.
10) Ανέπτυξαν τη νομική επιστήμη και έδωσαν στην νεώτερη Ευρώπη τους νόμους της (μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο "Πηγές Ιστορίας του Δικαίου", των εκδόσεων Πατάκη).
11) Διετήρησαν σε υψηλό επίπεδο την ιστοριογραφία.
12) Ανεδείχθησαν σε σπουδαίους ερευνητές, ερμηνευτές, σχολιαστές, ερανιστές των αρχαίων φιλοσόφων, λογοτεχνών, επιστημόνων, ιστορικών (Φώτιος, Ευστάθιος, κ.ά.).
13) Μελέτησαν συστηματικώς τα μαθηματικά, την αστρονομία και άλλες επιστήμες και εφηύραν το νέο ημερολόγιο που αργότερα εισήγαγε η Ευρώπη (Νικ. Γρηγοράς 1325).
14) Δημιούργησαν θαυμαστά έργα αρχιτεκτονικής, μηχανικής, οχυρωματικής, ζωγραφικής, αγιογραφίας, γλυπτικής, διακοσμητικής, μικροτεχνίας, μουσικής, ποιήσεως.
15) Έφεραν το μετάξι και ανέπτυξαν την σηροτροφία – μεταξουργία.
16) Διεμόρφωσαν τον χριστιανικό ανθρωπισμό (Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις κ.ά.).
Ενώ όλοι οι ιστορικοί αναγνωρίζουν στο Βυζάντιο την σωτηρία της Ευρώπης απο τα ισλαμικά κύματα: Εάν δεν υπήρχαν τα άτρωτα τείχη της Κωνσταντινούπολης, αυτή την στιγμή εκτός απο τον δυτικό πολιτισμό που δεν θα υπήρχε πια, θα ήμασταν όλοι με αραβική κουλτούρα, όπως συνέβη και στην βόρεια Αφρική, όπου στην αρχαιότητα είχαν τον δικό τους πολιτισμό, επί Ρώμης είχε εκρωμαιστεί και τώρα είναι Άραβες και μωαμεθανοί.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
05-08-12
18:10
ΙΙ. θετικοί επιστήμονες επι Βυζαντίου
1. Ζώσιμος 4ος-5ος αι.
Έλληνας Αλχημιστής από την Πανοπολη της Αιγύπτου.
Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε την λεξη "Χημεία" από την τέχνη της μαύρης γης της Αιγύπτου που ονομάζεται "χεμ".
Ένα από τα έργα του "περί ζύθων ποιήσεως" αποτελεί την αρχαιότερη συνταγή Παρασκευής μπύρας.
2.Πελαγιος 4ος-5ος αι.
αλχημιστής
3. Δημόκριτος 4ος-5ος αι,
αλχημιστής
4.Μαρια η Ιουδαία 4ος-5ος αι.
Αλχημίστρια , μαθήτρια του Δημοκρίτου
5.Αστεριος ο Αμασιευς 5ος αι.
συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.
6. Ιάκωβος 5ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
7.Προκλος ο Βυζάντιος 5ος-6ος αι.
Μαθηματικός και φιλόσοφος
8. Αετιος 5ος-6ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
9.Αμμωνιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
10.Ερμιας ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός
11.Ασκληπιοδωρος ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι.
Ιατρός .Μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος
12.Διδυμος 5ος-6ος
γεωπόνος
13. Ιωάννης ο Λυδος 490-565
Ιστορικός , νομικός και αστρονόμος
απο την Φιλαδέλφεια.
14.Ιουλιανος ο αρχιτέκτονας 5ος-6ος αι.
Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό άντλησης νερού τον οποίον εφεύρε.
15.Μαρινος ο Νεαπολιτης 5ος-6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία.
16. Σιμπλικιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός
Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια , όπου δίδαξε. Επέστρεψε όμως και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.
17.Ασκληπιος ο Τραλλειανος 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης
18. Ανθέμιος ο Τραλλειανος 6ος αι.
αρχιτέκτονας (Αγια Σοφία) και συγγραφέας
19.Ηλιοδωρος ο Νεοπλατωνικός 6ος αι.
Φιλόσοφος ,μαθηματικός και αστρονόμος
20.Ισιδωρος ο Μιλησιος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μαθηματικός
Ολοκλήρωσε την Αγια Σοφία.
Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος τους τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών του Δαμάσκιου.
21.Ισιδωρος ο Μιλησιος ο Νεώτερος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου.
Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.
22.Δαμασκιος 6ος αι.
Έλληνας νεοπλατωνικός και μαθηματικός , από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.
23.Ευτοκιος 6ος αι.
Μαθηματικός
24.Ηρων 6ος αι.
Μαθηματικός
25.Ιεροκλης 6ος αι.
Γεωγράφος
26. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι.
Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
Μεγάλη φιλοσοφική και πνευματική διάνοια του Βυζαντίου.
Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.
27.Καισαριος 6ος
γεωγράφος
28.Κοσμας ο Ινδικοπλευστης 6ος
Γεωγράφος και τοπογράφος
29. Λεοντιος 6ος αι.
Μαθηματικός , φιλόσοφος και μηχανικός
30.Διονυσιος ο Μικρός 6ος αι.
Αστρονόμος
31. Ολυμπιοδωρος 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός
32 Πρόκλος ο Μητροπολίτης 6ος αι.
μαθηματικός και αστρονόμος
33. Ρητοριος ο Βυζαντινός 6ος αι.
Αστρονόμος.
34. Στέφανος ο Βυζάντιος 6ος αι.
Γεωγράφος
35. Σωτηριχος 6ος αι.
μαθηματικός και φιλόσοφος
36.Βασσιος Κασσιανος 6ος-7ος αι.
Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργων
Το έργο του "Γεωπονικά" θεωρείται το καλύτερο της βυζαντινής φυσιογνωμίας και
αποτελείται από 26 βιβλία.
37.Αλεξανδρος ο Τραλλειανος 525-605
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.
38.Τιμοθεος ο Γαζαιος 6ος-7ος αι.
Ζωολόγος , γραμματικός
39.Γεωργιος ο Κύπριος 6ος-7ος αι.
Γεωγράφος
40. Αριστοφάνης 6ος-7ος αι.
ζωολόγος
41. Πισιδης Γεωργιος 6ος-7ος αι.
Αστρονόμος , ζωολόγος , βοτανολόγος
Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.
42. Καλλίνικος 7ος αι.
Έλληνας μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας
εφευρέτης του "υγρού πυρός"
43. Θεόδωρος ο Καντερβουριας 602-690
Έλληνας και πρώτος αρχιεπίσκοπος caterbury , από την Ταρσό της Κιλικίας.
Σπούδασε μαθηματικά , φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη.
Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία , φροντίζοντας
να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της
αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Είναι άγιος της καθολικής Εκκλησίας , αν και Έλληνας.
44.Θεοδωρος ο πρωτοσπαθάριος 610-642
Ιατρός και φαρμακολογος έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων
45. Παύλος ο Αιγινήτης 7ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος , ζωολόγος , φυτολόγος από την Αίγινα
46. Στέφανος ο Αλεξανδρευς 7ος αι.
αστρονόμος και μαθηματικός , φαρμακολογος
47. Σιμοκαττος θεοφύλακτος 7ος αι.
γεωπόνος
48. Θεόφιλος ο Εδεσσηνος 695-785
αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά
49. Αρεθας 9ος αι.
μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού
50. Θεοδηγιος 9ος αι.
καθηγητής αστρονομίας και των μαθηματικών
στη Σχολή της Μαγναύρας και λόγιος.
51. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης 9ος αι.
Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας
52. Λέων ο Μαθηματικός 9ος αι.
Γεννήθηκε στην Θεσσαλία , σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη.
Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς , είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα.
Γεωμέτρης , μηχανικός , αστρονόμος και φιλόσοφος.
Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας δίδαξε σ' αυτή τετρακτυ
(Γεωμετρία , αστρονομία , αριθμητική και μουσική)
Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος
τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας.
Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.
53.Φωτιος ο Α' 820-891
θεολογος,νομικος,ιστορικος,φιλοσοφος,γεωγραφος,αστρονομος,μαθηματικος
πατριάρχης Κων/πολεως
54. Κωνσταντίνος ο Σικελός 9οσ-10ος αι.
μαθηματικός.
55. Γρηγοριος 10ος αι.
καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας
Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολαβουτον οποίον ονόμασε "κόσμημα μαθηματικόν". Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου αι.
56. Ηρων ο Βυζαντινός 10ος αι.
Μαθηματικός , αρχιτέκτονας και μηχανικός
αναφέρεται ως ο επινοητής του "επιμονιδιου φαρμάκου" το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράυνση του αισθήματος της πείνας.
57.Νικηφορος Πατρίκιος 10ος αι
καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας
58.Ελευθεριος Ζεβεληνος 11ος αι
αστρονόμος
59.Ιωαννης ο Ιταλός 11ος αι.
Φιλόσοφος, μαθηματικός
60.Συμεων Σηθης 11ος αι.
Αστρονόμος , βοτανολόγος και ιατρός
61.Μιχαηλ Ψελλός 1018 - 1096
φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος , φυσικός , νομικός και φιλόλογος
Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως
Σπούδασε στην Αθήνα και στην Πόλη.
62. Μάρκος ο Έλλην 11ος αι.
λόγιος και αστρονόμος
63. Μιχαήλ ο Εφεσιος 11ος αι.
καθηγητής του πανεπιστήμιου Κων/πολης
64. Ιεροφιλος ο Σοφιστής 12ος αι.
Διαιτολόγος , φαρμακολογος
65. Νεόφυτος ο Μοναχός 12ος αι.
εισηγητής των "ινδικών αριθμών" στο Βυζάντιο
66.Προδρομος ο Μοναχός 12ος αι.
Μαθηματικός , αστρονόμος αλλά και μονάχος ερημίτης
δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη
67.Μιχαηλ ο Ιταλικός 12ος
ασχολήθηκε και με αστρονομία.
68. Νικηφόρος Βλεμμύδης 1197-1272
μαθηματικός. Αστρονόμος , γεωγράφος , ιατρός , θεολόγος
η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του 13ου αιώνα σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής , γεωμετρίας αστρονομίας και οπτικής στη Σκάμανδρο της
Τρωάδας. Έγραψε πολλά φυσικομαθηματικά βιβλία.
69. Γεώργιος Ακροπολιτης 1220 - 1282
πολιτικός , μαθηματικός , αστρονόμος
ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται
κείμενα και έργα προγενέστερων και αρχαίων
70. Νικόλαος Μυρεψος 1222 - 1255
ιατρός, βοτανολόγος
Συγγραφέας του έργου "Δυναμερον" που περιλαμβάνει 2656 ιατρικές συνταγές
Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα το επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσης και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού.
71. Μανουήλ Ολοβολος 1240 - 1290
αστρονόμος και μαθηματικός
72. Γεώργιος Παχυμερης 1242 - 1310
μέγας φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος και ιστορικός
ασχολήθηκε με τον Διοφαντο. θεωρείται από τους πρώτους βυζαντινούς που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετραβιβλο (quadrivium)
73.Μαχιμος Πλανούδης 1255 - 1310
μαθηματικός , αστρονόμος , βιβλιογραφος και φιλόλογος
74. Μανουήλ Βρυέννιος 14ος αι.
Αστρονόμος , μαθηματικός , θεωρητικός μουσικός
75. Θεόδωρος Μετοχιτης 1260 - 1332
Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αιώνα.
Μεγάλη επιστημονική μορφή του Βυζαντίου.
Αστρονόμος , μαθηματικός , φιλόσοφος και ιστορικός
Γράφει ο Μετοχιτης (τέλη 13ου αιώνα) "... σε μας που έχουμε την ίδια καταγωγή και την ίδια γλώσσα με κείνους (τους αρχαίους Έλληνες) και είμαστε διάδοχοι τους.."
76 Μανουήλ Φιλης 1275 - 1345
βοτανολόγος , ζωολόγος
77.Βαρλααμ ο Καλαβρος 1290 - 1348
Έλληνας φιλόσοφος , αστρονόμος , μαθηματικός
Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου.
Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ
"..,δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις" θεωρείται ένας από τους πρόδρομους της αναγέννησης.
Ο Στηβεν Ρανσιμαν ("η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση" σελ.82) τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία , η αστρονομία και τα μαθηματικά.
78. Νικηφόρος Γρηγορας, από την Ηράκλεια του Πόντου 1295 - 1359
Μεγάλος σοφός της εποχής των Παλαιολόγων. Αστρονόμος και μαθηματικός και πλατωνικός φιλόσοφος. Μελέτησε επισταμένως το ζήτημα του ημερολόγιου και τον καθορισμό της εορτής του Πάσχα. Εξακρίβωσε το σφάλμα κατά τον υπολογισμό της πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και βάσει αυτού κατάρτισε σχέδιο διόρθωσης του Πασχαλιου. Το σχέδιο το υπέβαλλε προς συζήτηση σε ομάδα σοφών την "Λογικήν Πανηγυριν" και στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' το 1324. Το σχέδιο εγκρίθηκε, αλλά για να μην γίνει σύγχυση μεταξύ των αμαθών και προκαλέσει διχασμό στην εκκλησία , δεν προέβη στην διόρθωση. Έτσι η αλλαγή του ημερολογίου δεν έγινε το 1324,αλλα το 1578 από τον παπα Γρηγόριο τον 13ο και την Δύση.
79. Γρηγοριος Χιονιαδης 13ος-14ος αι.
Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστήμων Τραπεζούντας.
80. Κωνσταντίνος Λυκιτης 13ος - 14ος αι.
Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
Μελέτησε και ασχολήθηκε και με την οπτική.
81. Ιωάννης Πεδιασιμος 13οσ-14ος αι.
Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κων/πολεως.
έγραψε έργα με μαθηματικό / γεωδαιτικό περιεχόμενο.
82. Ιωάννης Αβραμιος 14ος αι.
Αστρονόμος , ιατρός
83. Ελευθέριος ο Ηλειος 14ος αι.
αστρονόμος
84. Θεόδωρος Μελιτηνιωτης 1310 - 1389
Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος του Βυζαντίου μετά τον Γρηγορα.
85.Ισαακ Άργυρος 1310 - 1372
μαθηματικός , αστρονόμος.
86. Δημήτριος Κυδωνης 1324 - 1398
πολιτικός , θεολόγος και μαθηματικός
μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις.
87.Νικολαος Ραβδας 14ος αι.
μαθηματικός από την Σμύρνη
88. Μανουήλ Μοσχοπουλος 14ος αι.
λόγιος και μαθηματικός
89. Μιχαήλ Βαλσαμων 14ος αι.
ιερωμένος. φιλόσοφος και μαθηματικός
90. Γεώργιος Γεωμέτρης 14ος αι.
μαθηματικός
91, Δημήτριος ο Πεπαγωμενος 14ος αι.
Ζωολόγος , πτηνολογος , φαρμακολογος και ιατρος
92.Ιωαννης Κατραρης 14ος αι.
Έζησε στην Θεσσαλονίκη , κωμωδιογράφος και αστρονόμος
93.Νικολαος Καβάσιλας 14ος αι.
Μαθηματικός. Αστρονόμος και θεολόγος
Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου.
Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτινων , μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τοξο. Το 1611 ο Μαρξ Αντώνιο ντε ντομινις δημοσίευσε μια εξηγηση για το ουράνιο τόξο που δεν διαφέρει από την εξήγηση του Καβάσιλα 3 αιώνες πριν.
94. Ανδεας Λιβαδηνος 14ος αι.
Αστρονόμος , γεωγράφος
95. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος 14ος αι.
Κληρικός , μαθηματικός και αστρονόμος
δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημων Τραπεζούντας. θεωρείται απο πολλούς ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία.
96. Νεόφυτος Προδρομηνος 14ος αι.
Βοτανολόγος
97.Γεωργιος Χρυσοκοκκης 14ος αι.
αστρονόμος. Μαθηματικός και γεωγράφος
Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
98.Μανουηλ Χρυσολωράς 14ος-15ος αι.
Αστρονόμος , φιλόσοφος
99. Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων) 1355 - 1452
Μεγάλος Βυζαντινός φιλόσοφος , αστρονόμος και μαθηματικός
Γνωστό το έργο του
100. Ιωάννης Χορτασμένος 1370 - 1437
αστρονόμος , μαθηματικός και γεωγράφος
101. Γεώργιος Αμιρουτσης 15ος αι.
μαθηματικός και αστρονόμος
Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού τον οποίον πρόδωσε κατα πολλούς και "τιμήθηκε" από τον Μεχμέτ τον Τούρκο.
Τα ονόματα και τα σύντομα βιογραφικά πάρθηκαν από το βιβλίο "Οι θετικοί επιστήμονες της Βυζαντινής Εποχής" από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα, των Β.+Σ.Σπανδαγου και Δ. Τραυλού. εκδόσεις Αίθρα
1. Ζώσιμος 4ος-5ος αι.
Έλληνας Αλχημιστής από την Πανοπολη της Αιγύπτου.
Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε την λεξη "Χημεία" από την τέχνη της μαύρης γης της Αιγύπτου που ονομάζεται "χεμ".
Ένα από τα έργα του "περί ζύθων ποιήσεως" αποτελεί την αρχαιότερη συνταγή Παρασκευής μπύρας.
2.Πελαγιος 4ος-5ος αι.
αλχημιστής
3. Δημόκριτος 4ος-5ος αι,
αλχημιστής
4.Μαρια η Ιουδαία 4ος-5ος αι.
Αλχημίστρια , μαθήτρια του Δημοκρίτου
5.Αστεριος ο Αμασιευς 5ος αι.
συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.
6. Ιάκωβος 5ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
7.Προκλος ο Βυζάντιος 5ος-6ος αι.
Μαθηματικός και φιλόσοφος
8. Αετιος 5ος-6ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
9.Αμμωνιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
10.Ερμιας ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός
11.Ασκληπιοδωρος ο Αλεξανδρευς 5ος-6ος αι.
Ιατρός .Μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος
12.Διδυμος 5ος-6ος
γεωπόνος
13. Ιωάννης ο Λυδος 490-565
Ιστορικός , νομικός και αστρονόμος
απο την Φιλαδέλφεια.
14.Ιουλιανος ο αρχιτέκτονας 5ος-6ος αι.
Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό άντλησης νερού τον οποίον εφεύρε.
15.Μαρινος ο Νεαπολιτης 5ος-6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία.
16. Σιμπλικιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός
Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια , όπου δίδαξε. Επέστρεψε όμως και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.
17.Ασκληπιος ο Τραλλειανος 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης
18. Ανθέμιος ο Τραλλειανος 6ος αι.
αρχιτέκτονας (Αγια Σοφία) και συγγραφέας
19.Ηλιοδωρος ο Νεοπλατωνικός 6ος αι.
Φιλόσοφος ,μαθηματικός και αστρονόμος
20.Ισιδωρος ο Μιλησιος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μαθηματικός
Ολοκλήρωσε την Αγια Σοφία.
Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος τους τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών του Δαμάσκιου.
21.Ισιδωρος ο Μιλησιος ο Νεώτερος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου.
Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.
22.Δαμασκιος 6ος αι.
Έλληνας νεοπλατωνικός και μαθηματικός , από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.
23.Ευτοκιος 6ος αι.
Μαθηματικός
24.Ηρων 6ος αι.
Μαθηματικός
25.Ιεροκλης 6ος αι.
Γεωγράφος
26. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι.
Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος
Μεγάλη φιλοσοφική και πνευματική διάνοια του Βυζαντίου.
Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.
27.Καισαριος 6ος
γεωγράφος
28.Κοσμας ο Ινδικοπλευστης 6ος
Γεωγράφος και τοπογράφος
29. Λεοντιος 6ος αι.
Μαθηματικός , φιλόσοφος και μηχανικός
30.Διονυσιος ο Μικρός 6ος αι.
Αστρονόμος
31. Ολυμπιοδωρος 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός
32 Πρόκλος ο Μητροπολίτης 6ος αι.
μαθηματικός και αστρονόμος
33. Ρητοριος ο Βυζαντινός 6ος αι.
Αστρονόμος.
34. Στέφανος ο Βυζάντιος 6ος αι.
Γεωγράφος
35. Σωτηριχος 6ος αι.
μαθηματικός και φιλόσοφος
36.Βασσιος Κασσιανος 6ος-7ος αι.
Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργων
Το έργο του "Γεωπονικά" θεωρείται το καλύτερο της βυζαντινής φυσιογνωμίας και
αποτελείται από 26 βιβλία.
37.Αλεξανδρος ο Τραλλειανος 525-605
Ιατρός , φαρμακολογος και βοτανολόγος
Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.
38.Τιμοθεος ο Γαζαιος 6ος-7ος αι.
Ζωολόγος , γραμματικός
39.Γεωργιος ο Κύπριος 6ος-7ος αι.
Γεωγράφος
40. Αριστοφάνης 6ος-7ος αι.
ζωολόγος
41. Πισιδης Γεωργιος 6ος-7ος αι.
Αστρονόμος , ζωολόγος , βοτανολόγος
Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.
42. Καλλίνικος 7ος αι.
Έλληνας μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας
εφευρέτης του "υγρού πυρός"
43. Θεόδωρος ο Καντερβουριας 602-690
Έλληνας και πρώτος αρχιεπίσκοπος caterbury , από την Ταρσό της Κιλικίας.
Σπούδασε μαθηματικά , φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη.
Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία , φροντίζοντας
να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της
αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Είναι άγιος της καθολικής Εκκλησίας , αν και Έλληνας.
44.Θεοδωρος ο πρωτοσπαθάριος 610-642
Ιατρός και φαρμακολογος έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων
45. Παύλος ο Αιγινήτης 7ος αι.
Ιατρός , φαρμακολογος , ζωολόγος , φυτολόγος από την Αίγινα
46. Στέφανος ο Αλεξανδρευς 7ος αι.
αστρονόμος και μαθηματικός , φαρμακολογος
47. Σιμοκαττος θεοφύλακτος 7ος αι.
γεωπόνος
48. Θεόφιλος ο Εδεσσηνος 695-785
αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά
49. Αρεθας 9ος αι.
μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού
50. Θεοδηγιος 9ος αι.
καθηγητής αστρονομίας και των μαθηματικών
στη Σχολή της Μαγναύρας και λόγιος.
51. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης 9ος αι.
Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας
52. Λέων ο Μαθηματικός 9ος αι.
Γεννήθηκε στην Θεσσαλία , σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη.
Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς , είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα.
Γεωμέτρης , μηχανικός , αστρονόμος και φιλόσοφος.
Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας δίδαξε σ' αυτή τετρακτυ
(Γεωμετρία , αστρονομία , αριθμητική και μουσική)
Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος
τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας.
Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.
53.Φωτιος ο Α' 820-891
θεολογος,νομικος,ιστορικος,φιλοσοφος,γεωγραφος,αστρονομος,μαθηματικος
πατριάρχης Κων/πολεως
54. Κωνσταντίνος ο Σικελός 9οσ-10ος αι.
μαθηματικός.
55. Γρηγοριος 10ος αι.
καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας
Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολαβουτον οποίον ονόμασε "κόσμημα μαθηματικόν". Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου αι.
56. Ηρων ο Βυζαντινός 10ος αι.
Μαθηματικός , αρχιτέκτονας και μηχανικός
αναφέρεται ως ο επινοητής του "επιμονιδιου φαρμάκου" το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράυνση του αισθήματος της πείνας.
57.Νικηφορος Πατρίκιος 10ος αι
καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας
58.Ελευθεριος Ζεβεληνος 11ος αι
αστρονόμος
59.Ιωαννης ο Ιταλός 11ος αι.
Φιλόσοφος, μαθηματικός
60.Συμεων Σηθης 11ος αι.
Αστρονόμος , βοτανολόγος και ιατρός
61.Μιχαηλ Ψελλός 1018 - 1096
φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος , φυσικός , νομικός και φιλόλογος
Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως
Σπούδασε στην Αθήνα και στην Πόλη.
62. Μάρκος ο Έλλην 11ος αι.
λόγιος και αστρονόμος
63. Μιχαήλ ο Εφεσιος 11ος αι.
καθηγητής του πανεπιστήμιου Κων/πολης
64. Ιεροφιλος ο Σοφιστής 12ος αι.
Διαιτολόγος , φαρμακολογος
65. Νεόφυτος ο Μοναχός 12ος αι.
εισηγητής των "ινδικών αριθμών" στο Βυζάντιο
66.Προδρομος ο Μοναχός 12ος αι.
Μαθηματικός , αστρονόμος αλλά και μονάχος ερημίτης
δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη
67.Μιχαηλ ο Ιταλικός 12ος
ασχολήθηκε και με αστρονομία.
68. Νικηφόρος Βλεμμύδης 1197-1272
μαθηματικός. Αστρονόμος , γεωγράφος , ιατρός , θεολόγος
η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του 13ου αιώνα σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής , γεωμετρίας αστρονομίας και οπτικής στη Σκάμανδρο της
Τρωάδας. Έγραψε πολλά φυσικομαθηματικά βιβλία.
69. Γεώργιος Ακροπολιτης 1220 - 1282
πολιτικός , μαθηματικός , αστρονόμος
ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται
κείμενα και έργα προγενέστερων και αρχαίων
70. Νικόλαος Μυρεψος 1222 - 1255
ιατρός, βοτανολόγος
Συγγραφέας του έργου "Δυναμερον" που περιλαμβάνει 2656 ιατρικές συνταγές
Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα το επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσης και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού.
71. Μανουήλ Ολοβολος 1240 - 1290
αστρονόμος και μαθηματικός
72. Γεώργιος Παχυμερης 1242 - 1310
μέγας φιλόσοφος , μαθηματικός , αστρονόμος και ιστορικός
ασχολήθηκε με τον Διοφαντο. θεωρείται από τους πρώτους βυζαντινούς που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετραβιβλο (quadrivium)
73.Μαχιμος Πλανούδης 1255 - 1310
μαθηματικός , αστρονόμος , βιβλιογραφος και φιλόλογος
74. Μανουήλ Βρυέννιος 14ος αι.
Αστρονόμος , μαθηματικός , θεωρητικός μουσικός
75. Θεόδωρος Μετοχιτης 1260 - 1332
Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αιώνα.
Μεγάλη επιστημονική μορφή του Βυζαντίου.
Αστρονόμος , μαθηματικός , φιλόσοφος και ιστορικός
Γράφει ο Μετοχιτης (τέλη 13ου αιώνα) "... σε μας που έχουμε την ίδια καταγωγή και την ίδια γλώσσα με κείνους (τους αρχαίους Έλληνες) και είμαστε διάδοχοι τους.."
76 Μανουήλ Φιλης 1275 - 1345
βοτανολόγος , ζωολόγος
77.Βαρλααμ ο Καλαβρος 1290 - 1348
Έλληνας φιλόσοφος , αστρονόμος , μαθηματικός
Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου.
Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ
"..,δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις" θεωρείται ένας από τους πρόδρομους της αναγέννησης.
Ο Στηβεν Ρανσιμαν ("η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση" σελ.82) τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία , η αστρονομία και τα μαθηματικά.
78. Νικηφόρος Γρηγορας, από την Ηράκλεια του Πόντου 1295 - 1359
Μεγάλος σοφός της εποχής των Παλαιολόγων. Αστρονόμος και μαθηματικός και πλατωνικός φιλόσοφος. Μελέτησε επισταμένως το ζήτημα του ημερολόγιου και τον καθορισμό της εορτής του Πάσχα. Εξακρίβωσε το σφάλμα κατά τον υπολογισμό της πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και βάσει αυτού κατάρτισε σχέδιο διόρθωσης του Πασχαλιου. Το σχέδιο το υπέβαλλε προς συζήτηση σε ομάδα σοφών την "Λογικήν Πανηγυριν" και στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' το 1324. Το σχέδιο εγκρίθηκε, αλλά για να μην γίνει σύγχυση μεταξύ των αμαθών και προκαλέσει διχασμό στην εκκλησία , δεν προέβη στην διόρθωση. Έτσι η αλλαγή του ημερολογίου δεν έγινε το 1324,αλλα το 1578 από τον παπα Γρηγόριο τον 13ο και την Δύση.
79. Γρηγοριος Χιονιαδης 13ος-14ος αι.
Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστήμων Τραπεζούντας.
80. Κωνσταντίνος Λυκιτης 13ος - 14ος αι.
Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
Μελέτησε και ασχολήθηκε και με την οπτική.
81. Ιωάννης Πεδιασιμος 13οσ-14ος αι.
Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κων/πολεως.
έγραψε έργα με μαθηματικό / γεωδαιτικό περιεχόμενο.
82. Ιωάννης Αβραμιος 14ος αι.
Αστρονόμος , ιατρός
83. Ελευθέριος ο Ηλειος 14ος αι.
αστρονόμος
84. Θεόδωρος Μελιτηνιωτης 1310 - 1389
Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος του Βυζαντίου μετά τον Γρηγορα.
85.Ισαακ Άργυρος 1310 - 1372
μαθηματικός , αστρονόμος.
86. Δημήτριος Κυδωνης 1324 - 1398
πολιτικός , θεολόγος και μαθηματικός
μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις.
87.Νικολαος Ραβδας 14ος αι.
μαθηματικός από την Σμύρνη
88. Μανουήλ Μοσχοπουλος 14ος αι.
λόγιος και μαθηματικός
89. Μιχαήλ Βαλσαμων 14ος αι.
ιερωμένος. φιλόσοφος και μαθηματικός
90. Γεώργιος Γεωμέτρης 14ος αι.
μαθηματικός
91, Δημήτριος ο Πεπαγωμενος 14ος αι.
Ζωολόγος , πτηνολογος , φαρμακολογος και ιατρος
92.Ιωαννης Κατραρης 14ος αι.
Έζησε στην Θεσσαλονίκη , κωμωδιογράφος και αστρονόμος
93.Νικολαος Καβάσιλας 14ος αι.
Μαθηματικός. Αστρονόμος και θεολόγος
Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου.
Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτινων , μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τοξο. Το 1611 ο Μαρξ Αντώνιο ντε ντομινις δημοσίευσε μια εξηγηση για το ουράνιο τόξο που δεν διαφέρει από την εξήγηση του Καβάσιλα 3 αιώνες πριν.
94. Ανδεας Λιβαδηνος 14ος αι.
Αστρονόμος , γεωγράφος
95. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος 14ος αι.
Κληρικός , μαθηματικός και αστρονόμος
δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημων Τραπεζούντας. θεωρείται απο πολλούς ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία.
96. Νεόφυτος Προδρομηνος 14ος αι.
Βοτανολόγος
97.Γεωργιος Χρυσοκοκκης 14ος αι.
αστρονόμος. Μαθηματικός και γεωγράφος
Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
98.Μανουηλ Χρυσολωράς 14ος-15ος αι.
Αστρονόμος , φιλόσοφος
99. Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων) 1355 - 1452
Μεγάλος Βυζαντινός φιλόσοφος , αστρονόμος και μαθηματικός
Γνωστό το έργο του
100. Ιωάννης Χορτασμένος 1370 - 1437
αστρονόμος , μαθηματικός και γεωγράφος
101. Γεώργιος Αμιρουτσης 15ος αι.
μαθηματικός και αστρονόμος
Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού τον οποίον πρόδωσε κατα πολλούς και "τιμήθηκε" από τον Μεχμέτ τον Τούρκο.
Τα ονόματα και τα σύντομα βιογραφικά πάρθηκαν από το βιβλίο "Οι θετικοί επιστήμονες της Βυζαντινής Εποχής" από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα, των Β.+Σ.Σπανδαγου και Δ. Τραυλού. εκδόσεις Αίθρα
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
31-07-12
18:40
Υπάρχουν κι άλλες αξιόπιστες πηγές, όπως ο Στήβεν Ράνσιμαν και η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
31-07-12
14:48
ρε μαν
εδω εσυ εγραψες
ολη την ιστορια του βυζαντιου
στο πρωτο ποστ...
υγ. "ιωαννου πασσά, εγκυκλοπαιδεια Ηλίου"
αυτο περι του επιχειρηματος
της επειστειμωνεικύς αναλλεισυσ
Είναι πολύ συνοπτική η παρουσίαση της ιστορίας του Βυζαντίου στο κείμενο. Είναι πρακτικά αδύνατο να γραφτεί σε μερικές σελίδες, ούτε καν σε μερικά βιβλία!
Επίσης, το νήμα δεν σταματάει σε δύο δημοσιεύσεις, αλλά θα ενημερώνεται τακτικά.
Τέλος πάντων, το θέμα είναι ότι όποιος ενοχλείται μπορεί και να απέχει, όχι να μπαίνει και να γελοιοποιεί το θέμα.
Η Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου είναι καλή πηγή, αλλά όχι επαρκής, ούτε η μοναδική. Όπως επίσης δεν μου λέει κάτι το γεγονός ότι μου αναφέρεις μία εγκυκλοπαίδεια ή τον τίτλο ενός βιβλίου. Κι εγώ μπορώ να σου γράψω δεκάδες τίτλους. Και;
Σκοπός είναι να μπορείς να κάνεις συζήτηση και το κυριότερο, να κατανοείς τι διαβάζεις.
Υ.Γ. Παρεμπιπτόντως, η Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου θα έλεγα ότι σε μεγάλο βαθμό δικαιώνει το Βυζάντιο. Στην ουσία παρουσιάζει τα γεγονότα όπως έγιναν, όχι αποσπασματικά - όπως μας συμφέρει.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
31-07-12
14:13
Μαζι με τις ευλογιες στα γενια, ανοιξτε και κανα Γιββωνα.
Καλο θα κανει να δειτε λιγο και οσα σκουπισαν οι Ρωμαιοι κατω απο το χαλί
υγ. ουπς
ρωμαιοι ειπα;
χμμμμ
πρεπει να φταιει με το οτι
οι βυζαντινοι δεν ελεγαν βυζαντινους τους εαυτους τους
Το χειρότερο με τους ανθρώπους, είναι ότι κρίνουν και σχολιάζουν για κάτι για το οποίο δεν έχουν διαβάσει ποτέ έστω ένα ολόκληρο βιβλίο και γενικώς δεν ασχολήθηκαν με αυτό ποτέ στη ζωή τους. Αδυνατώ να απαντήσω σε έναν άνθρωπο, ο οποίος έχει καταλήξει σε ένα συμπέρασμα πριν καν το αναλύσει.
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία υπήρξε επί 11 αιώνες, αν θεωρείς ότι σε 3-4 σειρές κάτι κάνεις, ε τότε ρε μεγάλε, πήγαινε σε κάνα πανεπιστήμιο να τους βάλεις τα γυαλιά, γιατί αυτοί οι στραβοί γράφουν ολόκληρους τόμους...
Και δεν κατάλαβα ρε μεγάλε, γιατί να μην υπερηφανεύομαι για το παρελθόν μου; Γουστάρω να ευλογώ τα γένια μου. Εσύ αν γουστάρεις άνοιξε ένα νέο θέμα και βγάλε τα "άπλυτά" μας στη φόρα, έτσι για να λες ότι έκανες την πρωτοτυπία.
Αν μερικοί σπάζεστε που ανοίγω νήματα περί Βυζαντίου, ελληνικού πολιτισμού, μπορείτε να τα αγνοήσετε. Αλλιώς, μπορείτε να ξεκινήσετε ένα ωραίο διάλογο.
Εγώ στο κείμενο αναφέρω ότι ΔΕΝ λεγόταν Βυζαντινή αυτοκρατορία, αλλά δεν έκανες καν τον κόπο να διαβάσεις το κείμενο που ανάρτησα πριν το κρίνεις. Είναι ίδιον των καιρών φαίνεται...
Κάτσε εκεί κι ανακάτεψε την φράπα σου, που με τόση υπερηφάνεια έχεις για άβαταρ κι άσε αυτά τα θέματα για άλλους...
Και κάτι ακόμη, εγώ δεν μπήκα σ' αυτό το φόρουμ για να συμμετέχω μόνο σε νήματα του τύπου "χώρισα εχθές, βοηθήστε με" ή "τι μυρωδιά έχουν οι πρωινές κλανιές". Όποιος δεν γουστάρει, καλύτερα να απέχει και να ασχοληθεί με αυτό που τον ενδιαφέρει ή αν διαφωνεί, να κάνει σωστό διάλογο κι όχι εξυπνάδες, αφορισμούς και ειρωνείες.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
30-07-12
23:46
ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Η Νομοθετική δραστηριότητα των Βυζαντινών υπήρξε ιδιαιτέρως παραγωγική. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο μετεξελίχθη, επί Ρωμαϊκών μεν βάσεων, αλλά με περισσότερο Ελληνικό, αλλά και Χριστιανικό χαρακτήρα. Οι αρχές του, περί ισονομίας, δικαιοσύνης και φιλανθρωπίας, παρέπεμπαν σαφώς, αφενός μεν στην κλασσική Ελλάδα, αφετέρου δε στην Χριστιανική πίστη. Χαρακτηρίζεται, βεβαίως, σε αρκετά σημεία ως άκρως απολυταρχικό, τέλεια συνυφασμένο όμως με τις επιταγές της τότε εποχής περί «Ελέω Θεού Μονάρχη». Θα εξετάσουμε επομένως την Βυζαντινή Νομοθεσία, αλλά κυρίως τους βασικότερους παράγοντες, οι οποίοι διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα και το περιεχόμενό της. Ας μη ξεχνούμε, άλλωστε, ότι το Βυζαντινό Δίκαιο κληροδότησε στην Ευρώπη, τις βάσεις των νομοθεσιών των χωρών της.
Λέγοντας όμως περί Δικαίου, ας ρίξουμε μία ματιά στα κυριότερα Νομοθετικά έργα των Βυζαντινών χρόνων. Η πρώτη απόπειρα, έλαβε χώρα επί των ημερών του αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Β’ τον 4ο αιώνα με τον λεγόμενο «Θεοδοσιανό Κώδικα» (Codex Theodosianus). Καταβλήθηκε τότε μία προσπάθεια σύντμησης και κωδικοποίησης της υφισταμένης νομοθεσίας.
Το επόμενο, αλλά ταυτοχρόνως και πιο καθοριστικό βήμα, ως προς την ολοκλήρωση του Θεοδοσιάνιου εγχειρήματος, έγινε την εποχή του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα, μέσω της κωδικοποιήσεως του Ρωμαϊκού Δικαίου, σε ένα σώμα υλικού, το λεγόμενο και «Corpus Iuris Civilis», που αποτελείτο από τέσσερα μέρη. Το πρώτο μέρος ονομάζονταν «Ιουστινιάνειος Κώδιξ» (Codex Iustinianus) και περιελάμβανε κωδικοποιημένες τις αυτοκρατορικές διατάξεις μέχρι την εποχή του. Το δεύτερο μέρος, «Οι Πανδέκται» (Digesta), ήταν μία συλλογή αποσπασμάτων από διάφορα έργα διακεκριμένων Νομομαθών. Αφορούσε τις απόψεις τους πάνω σε διάφορα νομικά ζητήματα. Το τρίτο μέρος είχε τον τίτλο «Εισηγήσεις» (Instituta) και αποτελούσε στην ουσία μία σύνοψη, ένα πρακτικό εγχειρίδιο θα λέγαμε στα χέρια των σπουδαστών των Νομικών Επιστημών. Τέλος, οι «Νεαραί» (Novellae), που πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι εγράφησαν στην Ελληνική, αποτελούσαν όλη την μεταγενέστερη νομοθεσία μετά τον Ιουστινιάνειο Κώδικα. Αργότερα, κατά τον 8ο αιώνα ο αυτοκράτωρ Λέων ο Γ΄ θέσπισε την «Εκλογή των Νόμων», η οποία ήταν μία σύντομη περίληψη του Corpus Iuris Civilis, προσαρμοσμένη όμως στις ανάγκες της εποχής του.
Την εποχή της Μακεδονικής Δυναστείας, τώρα, – μέσα 9ου έως μέσα 11ου – βλέπουμε μία σημαντική και αξιόλογη παραγωγή Νομοθετημάτων. Έτσι έχουμε την επονομαζόμενη «Εισαγωγή ή Επαναγωγή», στην οποία γίνεται για πρώτη φορά αναφορά για την ανεξαρτησία του Πατριαρχικού Λόγου. Επίσης, την ίδια εποχή, τον 9ο αιώνα παρουσιάζεται και ο «Πρόχειρος Νόμος». Λίγο μετά έχουμε την παρουσίαση των «Βασιλικών», του δεύτερου πιο σημαντικού κώδικα μετά τον Ιουστινιάνειο. Άλλα, μικρότερης σημασίας Νομικά Έργα είναι: «Η μεγάλη Σύνοψις των Βασιλικών» στα μέσα του 10ου αιώνος, «Ο Τιπούκειτος» τον 11ο, «Η Σύνοψη των Νόμων» επίσης τον 11ο, «Το Πόνημα Νομικόν» τον ίδιο αιώνα, όπως και «Η Πείρα». Το πιο άξιο λόγου έργο όμως της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου είναι η «Εξάβιβλος» του Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου.
Κατά την διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του Βυζαντίου η αυτοκρατορική εξουσία υπήρξε, φυσικά, απόλυτη αλλά και καταλυτική. Κατά συνέπεια και το δίκαιο δεν μπορούσε να ξεφύγει αυτού του κανόνος. Το περιεχόμενό του, ήταν στην ουσία μία σειρά αυτοκρατορικών διατάξεων. Η θέληση των αυτοκρατόρων ήταν ταυτόχρονα και νόμος, και μάλιστα εκπορευόμενος εκ του Θείου, ο οποίος εκφράζονταν μέσα από μία σειρά Νεαρών, που εξέδιδαν σε τακτά χρονικά διαστήματα, αρχής γενομένης από τον Ιουστινιανό. Θα λέγαμε ότι, αν και δημιουργός των Νόμων ήταν ο αυτοκράτορας, εντούτοις Πηγή τους εμφάνιζε τον Θεό και αυτό για να συμπεριλάβει με τον μανδύα της Ιερότητος τις όποιες αποφάσεις ελάμβανε και εν συνεχεία νομοθετούσε. Αλλά και έργα όπως Οι Πανδέκται, του εν λόγω Βυζαντινού ηγεμόνος, που περιείχαν σταχυολογήματα διαφόρων επιφανών Νομικών των περασμένων αιώνων, είχαν συνταχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε, οι απόψεις που απηχούσαν να εναρμονίζονται απόλυτα με την κρατούσα άποψη περί του απόλυτου Κριτού και Νομοθέτη, του αυτοκράτορος. Αυτό συνέβη, διότι, η συλλογή των προγενεστέρων κειμένων, με σκοπό να ενταχθούν στους Πανδέκτες, έγινε ακριβώς με γνώμονα την συγκεκριμένη θέση, η οποία αποτελούσε και ένα είδος δόγματος στο Βυζάντιο. Να σημειώσουμε, μόνο, πως την δύσκολη αυτή προσπάθεια ανέλαβε να φέρει εις πέρας με μία δεκαεξαμελή επιτροπή ο Τριβωνιανός. Προχώρησε, λοιπόν, παρεμβαίνοντας στα κείμενα, είτε τροποποιώντας τα, είτε παραλείποντας τα σημεία που δεν συμφωνούσαν, καθιστώντας αυτά τελείως αγνώριστα. Αυτού του είδους οι τροποποιήσεις ονομάσθηκαν «Επεμβάσεις».
Ούτως ή άλλως, βέβαια, επιβάλλονταν εκ των πραγμάτων να προχωρήσει η αυτοκρατορία σε μία συστηματική και έγκυρη κωδικοποίηση της προϋπαρχούσης Ρωμαϊκής Νομοθεσίας. Έτσι, θα αποτελούσε ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των δικαστών, στην προσπάθειά τους για καλύτερη απονομή της δικαιοσύνης. Πάντοτε όμως υπό το άγρυπνο βλέμμα του ανωτάτου άρχοντος, του αυτοκράτορος. Άλλωστε οιαδήποτε νομική δυσερμηνεία οδηγούσε αναγκαστικά στον ίδιο, καθόσον μόνο εκείνος δικαιούτο να θεσπίζει και να ερμηνεύει τους νόμους. Η λειτουργία του κράτους έπρεπε να είναι συνεχής και αρμονική. Οι νόμοι, επομένως, που εντάσσοντο στην ανωτέρω λειτουργία, όφειλαν να είναι ξεκάθαροι, να μην υποπίπτουν σε αντιφάσεις μεταξύ τους, αλλά ούτε και να επαναλαμβάνονται. Αυτό, αποτέλεσε άλλωστε και τον βασικότερο στόχο του Ιουστινιανού με τον Ιουστινιάνειο Κώδικα.
Κατά την διάρκεια της δυναστείας των Ισαύρων, τώρα, και συγκεκριμένα κατά τα έτη της βασιλείας του ιδρυτού της Λέοντος Γ’ (717-741), επιχειρήθηκε μία νέα κωδικοποίηση η επονομαζόμενη και Εκλογή των Νόμων. Ήταν, θα λέγαμε, μία επιτομή του Corpus Iuris Civilis και στόχευε στην προσαρμογή του δικαίου στις ανάγκες της εποχής του. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης κωδικοποίησης, ήταν, η προσπάθεια αναθεώρησης της κείμενης νομοθεσίας επί το «Φιλανθρωπότερον», έτσι ώστε να συμβαδίζει με τις χριστιανικές αρχές του κράτους. Αφορούσε κυρίως ποινικά αδικήματα και προέβλεπε την ποινή του ακρωτηριασμού για τα περισσότερα από αυτά, αντικαθιστώντας την θανατική, η οποία όμως παρέμεινε για ορισμένα εξ΄αυτών, τα ιδιαιτέρως ειδεχθή. Είναι βεβαίως συζητήσιμο, εάν, και κατά πόσο ήταν προτιμώτερος ο ακρωτηριασμός από τον θάνατο, δεδομένου ότι, το μέτρο αυτό συνιστούσε για πολλούς έναν εκβαρβαρισμό του Ρωμαϊκού Δικαίου. Συν τοις άλλοις, έδειχνε και έναν επηρεασμό από πρακτικές της Ανατολής. Το γεγονός αυτό, από μόνο του, δε συνάδει με τις αντιλήψεις περί του «Πρώτου Χριστιανικού Κώδικα» και το πλήθος των βιβλικών κειμένων που παρατίθενται μέσα. Σε άλλα σημεία, βεβαίως, στην Εκλογή παρατηρούμε την επήρεια των μεταβολών των κοινωνικών συνθηκών, όπως στην περίπτωση του γάμου, καθώς και στην βελτίωση της θέσης των γυναικών.
Ο αυτοκρατορικός απολυταρχισμός, φυσικά, συνεχίσθηκε και κορυφώθηκε στα χρόνια των Μακεδόνων. Κυρίως, αυτό φαίνεται από την έκδοση ορισμένων Νεαρών από τον Λέοντα τον ΣΤ΄, όπου δίδεται περαιτέρω νομική κάλυψη στο δικαίωμα του Βυζαντινού Μονάρχη να συγκεντρώσει υπό τον έλεγχό του το σύνολο της κρατικής εξουσίας. Οι διακηρύξεις του τύπου, ο αυτοκράτορας υπεράνω των νόμων και περί «Μόναρχου Κράτους» δίνουν ακριβώς το στίγμα της εποχής. Η αυτοκρατορική παντοδυναμία σε όλο της το μεγαλείο. Συνεπώς, δεν προξενεί εντύπωση πως στην διάρκεια της Βασιλείας τους, το δίκαιο συνδέθηκε με έντονες τάσεις επιστροφής στην Ιουστινιάνεια Νομοθεσία. Την προσπάθειά τους αυτή την ονόμασαν «Ανακάθαρση των Νόμων», έχοντας την έννοια της αποκατάστασης των Ιουστινιάνειων νομοθετημάτων, με την κατάργηση ουσιαστικά της Εκλογής. Η διαφορά με τον Ιουστινιανό, όμως, είναι πως ο ίδιος, κάπου παραδέχονταν την υπεροχή των νόμων, έτσι ώστε, να αναγκάζεται να υπακούει και ο ίδιος σε αυτούς. Το πρότυπο αυτό, του ηγεμόνα δηλαδή που υποτάσσεται και ο ίδιος στους νόμους, ήταν, σύμφωνο με την έννοια της «Εννόμου Επιστασίας». Εδώ, φαίνεται καθαρά η επίδραση της Κλασσικής Ελληνικής Παιδείας.
Ο σπουδαιότερος Νομοθετικός Κώδικας αυτής της περιόδου, ήταν Τα Βασιλικά, ένα έργο αποτελούμενο από εξήντα βιβλία, τα οποία περιέχουν δίκαιο σαφώς εμπνευσμένο από το Corpus Iuris Civilis. Ωστόσο, η μεγάλη εξάρτηση ολόκληρου, σχεδόν, του μεταϊουστινιάνειου δικαίου από αυτό, φανερώνεται και από κάποιο χωρίο των Βασιλικών, που προβλέπει πως σε κάθε περίπτωση που ο νόμος καθίστανται ελλιπής και παρουσιάζει κενά, τότε, αυτά έρχεται να τα καλύψει το «Παραδοσιακό» Ρωμαϊκό Δίκαιο. Τα Βασιλικά, τέλος, αποτέλεσαν την κύρια Νομοθεσία του Βυζαντίου, μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης, στα μέσα του 15ου αιώνος, στους Οθωμανούς. αυτό δε, κατοχυρώνεται κυρίως κατά την διάρκεια του 12ου αιώνος επί βασιλείας Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, όπου ορίστηκε ρητώς, πως μόνον τα Βασιλικά αποτελούν το ισχύον δίκαιο της αυτοκρατορίας, αντικαθιστώντας το Ιουστινιάνειο.
Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι, επί Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνος, εξεδόθη η Εισαγωγή ή Επαναγωγή, ένας νομικός κώδικας, όπου γίνονταν ιδιαίτερη μνεία στο θέμα των «Δύο Εξουσιών», του Αυτοκράτορα και του Πατριάρχη. Οι δύο αυτοί σημαντικότεροι θεσμοί του Βυζαντινού κράτους, αποτελούσαν ταυτόχρονα και τους πόλους εξουσίας, εξέφραζαν δε, ο μεν Αυτοκράτωρ την κεφαλή της κοσμικής και κατ΄ επέκταση της πολιτικής εξουσίας, ενώ ο Πατριάρχης ήταν η κεφαλή της Εκκλησίας. Στην Επαναγωγή, μάλιστα, καθορίζονται τα δικαιώματα και τα καθήκοντά τους, όπως και τα διαχωριστικά όρια των εξουσιών τους. Η νέα αυτή καινοτομία, έρχονταν σε αντίθεση με το υπάρχον σύστημα, βάσει του οποίου δεν υπήρχαν δύο διαφορετικές εξουσίες, αλλά δύο μορφές εμφάνισης της μόνης πραγματικής εξουσίας. Ο αυτοκράτορας, εξάλλου, ήταν ταυτόχρονα και ο ανώτατος εκκλησιαστικός ηγέτης. Το δυστύχημα, βέβαια, για την εκκλησία ήταν ότι, η διάρκεια ισχύος της επαναγωγής υπήρξε εξαιρετικά βραχύβια. Ήταν, άλλωστε, η τελευταία προσπάθεια της εκκλησίας για ανεξαρτησία. Η Επαναγωγή τέλος, κατέστη ανενεργός από τον Λέοντα τον ΣΤ΄, έναν άκρως απολυταρχικό μονάρχη.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κάνουμε μία μικρή αναφορά στους "Δυνατούς". Είναι γεγονός ότι η Μακεδονική δυναστεία περιόρισε τη δύναμη των αριστοκρατών γαιοκτημόνων για μια σειρά από λόγους. Αυτοί οι λόγοι ήταν στρατιωτικοί, διότι τα στρατιωτικά αγροκτήματα χάνονταν σε βάρος των ιδιωτικών με αποτέλεσμα το κράτος να αναγκάζεται να διατηρεί μισθοφορικό στρατό ο οποίος ήταν δαπανηρός και αμφιβόλου μαχητικότητος. Άλλοι ήταν πολιτικοί, γιατί οι μεγαλογαιοκτήμονες με τη μεγάλη τους δύναμη άρχισαν να έχουν αξιώσεις στον αυτοκρατορικό θρόνο. Τέλος, για οικονομικούς λόγους ήταν πιο εύκολο για την αυτοκρατορία να δασμολογεί μικροϊδιοκτήτες απ' ότι τους τιμαριούχους οι οποίοι απέφευγαν την καταβολή οικονομικών εισφορών. Κατά συνέπεια, οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, με διάφορους νόμους και διατάγματα, πέτυχαν να προτιμώνται ως αγοραστές της κοινοτικής γης οι γείτονες και συγγενείς τους πωλητή, να αποδίδονται αναδρομικά στους φτωχούς ιδιοκτήτες τα χωράφια που τους είχαν πάρει οι Δυνατοί, να απαγορεύεται η αγοραπωλησία των στρατιωτικών κτημάτων, να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και τέλος να πληρώνουν οι Δυνατοί τον φόρο των φτωχών. Το τελευταίο νομοθετικό μέτρο είναι το γνωστό "Αλληλέγγυον" του Βασιλείου του Β'.
Στα χρόνια που επακολούθησαν, δεν παρατηρείται η συγγραφή ιδιαίτερα αξιόλογων νομοθετικών έργων. Η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζεται από μία γενικότερη παρακμή του βυζαντίου σε όλους τους τομείς, επομένως και στο δίκαιο. Κάτω από αυτές τις δυσοίωνες συνθήκες, δεν υπήρχε η σκέψη για τη σύνταξη νέων νόμων, παρά μόνο για αναμασήματα παλαιοτέρων. Τα περισσότερα έργα εξαντλούνται στην ερμηνεία και κωδικοποίηση των Βασιλικών, όπως ο Τιπούκειτος, που αποτελεί ουσιαστικά ένα ευρετήριο των Βασιλικών. Αλλά και η Μεγάλη Σύνοψη των Βασιλικών είναι στην ουσία μία περίληψή τους. Ακόμη, να τονίσουμε πως γίνεται μία προσπάθεια για την συγγραφή εγχειριδίων που προορίζονταν για τους φοιτητές των Νομικών Επιστημών. Τέτοια ήταν η Σύνοψη των Νόμων, του Μιχαήλ Ψελλού και το Πόνημα Νομικόν του Μιχαήλ Ατταλειάτη. Το σπουδαιότερο, όμως, έργο της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου, ήταν, η εξάβιβλος του Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου τον 14ο αιώνα. Στα έξι βιβλία της, βλέπουμε μία ταξινόμηση του υπάρχοντος ποινικού και αστικού δικαίου. Και αυτό διότι, οι ανάγκες της εποχής ζητούσαν τη συγγραφή ενός εύχρηστου και άριστα ταξινομημένου νομικού εγχειριδίου, δεδομένου ότι, το έργο των Βασιλικών είχε καταστεί πλέον μη λειτουργικό. Το πόσο σημαντικό έργο αποτέλεσε η εξάβιβλος, αποδεικνύεται και εκ του γεγονότος της υιοθετήσεώς του από το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος στη θέση του αστικού δικαίου έως τα μέσα του 20ου αιώνος.
Οι αρχές του Βυζαντινού δικαίου, όμως, εμπνέονται και από τον Χριστιανισμό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, όλοι οι αυτοκράτορες εμφορούνται των χριστιανικών ιδεωδών, και αυτό φαίνεται μέσα από τα νομοθετήματά τους. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η χριστιανική πίστη αποτέλεσε βασικό συστατικό του Βυζαντίου. Ο ευφυέστατα σκεπτόμενος Μεγάλος Κωνσταντίνος, διέγνωσε σωστά πως η συνέχιση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στηρίζονταν πάνω σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος ήταν το οικονομικά εύρωστο και πλούσιο ανατολικό τμήμα της και ο δεύτερος ο χριστιανισμός. Η νέα θρησκεία, είχε αναπτύξει ιδιαίτερα μεγάλη δυναμική μετά την παύση των τελευταίων διωγμών επί Διοκλητιανού και εγγυούταν την συνοχή του ετερόκλητου πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Το κύρος της Εκκλησίας, έτσι, αυξήθηκε και επομένως μετά την εύνοια του Μ. Κωνσταντίνου, πέρασε στο στάδιο της προνομιακής μεταχείρισής της και τέλος στην επιβολή της χριστιανικής θρησκείας σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Όλες οι παραπάνω πρακτικές εμπεριέχονταν σε διάφορα αυτοκρατορικά διατάγματα, τα οποία αποτέλεσαν μετέπειτα νόμους του κράτους. Ενδεικτικό, μάλιστα, του αυξημένου αυτοκρατορικού ενδιαφέροντος για τα εκκλησιαστικά ζητήματα, ήταν πως ο Ιουστινιάνειος Κώδικας, αποτελούμενος από δώδεκα βιβλία, αφιέρωνε το πρώτο στο εκκλησιαστικό δίκαιο. Ο συγκεκριμένος αυτοκράτωρ, μάλιστα, επεδίωκε να ασκήσει την εξουσία του «Κατά Μίμησιν» Θεού. Σύμφωνα με αυτή την πρακτική, έπρεπε, να ακολουθήσει συγκεκριμένους κανόνες και υποδείγματα, ώστε από την μία να είναι αρεστός στον Θεό, αλλά και από την άλλη να εμπνέει εμπιστοσύνη στους υπηκόους του.
Όσον αφορά τώρα το καθεαυτό εκκλησιαστικό δίκαιο, έχουμε διάφορες συλλογές, όπως η «Συναγωγή», μία συλλογή προγενεστέρων ιερών κανόνων. Άλλη συλλογή ήταν ο «Νομοκανών», ένα έργο όπου η τελική έκδοσή του έγινε από τον Θεόδωρο Βαλσαμώνα τον 12ο αιώνα. Υπάρχει, μάλιστα, διάχυτη η άποψη, τόσο από τον Βαλσαμώνα, όσο και από τον Ματθαίο Βλάσταρη μεταγενέστερα, πως, οι εκκλησιαστικοί κανόνες μπορούν να εξισωθούν με τις «Θείες Γραφές» και ότι οι νόμοι αυτό που κάνουν στην πραγματικότητα είναι να τους συμπληρώνουν.
Επίσης, την Υστεροβυζαντινή εποχή, θα παρατηρήσουμε μία αύξηση των αρμοδιοτήτων των εκκλησιαστικών δικαστηρίων, κυρίως λόγω της Νεαράς 27 του Αλεξίου του Α΄, όπου γίνεται η μεταβίβαση ορισμένων τέτοιων αρμοδιοτήτων, κυρίως οικογενειακών και κληρονομικών υποθέσεων. Ξέχωρα αυτού, όμως, η δικαστική δικαιοδοσία της εκκλησίας επεκτάθηκε και σε άλλα ζητήματα, εκτός αυτών των οποίων όριζε η εν λόγω Νεαρά, όπως η τοκογλυφία, η σύνταξη συμβολαίων κι άλλα. Η πρακτική αυτή, ουδέποτε συνάντησε οποιαδήποτε αυτοκρατορική αντίδραση. Ο λόγος ήταν ότι, αποδέσμευε σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα πολιτειακά δικαστήρια από έναν μεγάλο όγκο υποθέσεων. Γεγονός όμως ήταν, πως με την πάροδο των αιώνων και ιδιαίτερα στους τελευταίους δύο, προ της οριστικής πτώσης του Βυζαντίου, η ισχύς του αυτοκράτορα έφθινε συνεχώς.
Καταλήγοντας λοιπόν, βλέπουμε ότι, το Βυζαντινό οικοδόμημα στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη Νομοθεσία του. Οι κύριοι άξονες, πάνω στους οποίους στηρίχθηκε το Ρωμαϊκό Δίκαιο, σε όλη την Βυζαντινή περίοδο ήταν ο αυτοκράτορας και η εκκλησία. Όλο αυτό το διάστημα, η συνύπαρξη αλλά και η συνεργασία τους υπήρξε αγαστή. Πάντοτε όμως υπό το σκήπτρο της κοσμικής εξουσίας, του αυτοκράτορος. Ορισμένες, κατά καιρούς, προσπάθειες αυτονόμησης του κλήρου, ιδιαίτερα την εποχή του πατριάρχου Φωτίου με την Επαναγωγή, απέβησαν όπως είδαμε άκαρπες. Οι Βυζαντινοί ηγεμόνες είχαν ενδυθεί τον Θείο μανδύα του «Ελέω Θεού Μονάρχη». Τοιουτοτρόπως κινήθηκε και η εκκλησία, όπου οι εκπρόσωποί της, αν και δεν είχαν πλήρη ελευθερία κινήσεων, εντούτοις επωφελήθηκαν τα μέγιστα, μέσω πολλών διατάξεων, όπως και «Χρυσόβουλων Λόγων» όπου τους εδίδοντο πολλά προνόμια, ως ένδειξη σεβασμού από μέρους των αυτοκρατόρων για την θρησκεία. Πολλά νομοθετικά έργα, όμως, εμπνέοντο και από τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της μέριμνας για τους φτωχούς, όπως η βελτίωση της θέσης των γυναικών και η φιλανθρωπία. Θα μπορούσαμε να πούμε τελικώς, πως, παρότι απολυταρχικό, το καθεστώς του Βυζαντίου, έδειχνε συχνότατα όψεις τόσο δικαιοσύνης, όσο και ισονομίας. Ως κύριο αντίβαρο στον απολυταρχισμό, αλλά και μοχλός ανάσχεσης λειτούργησε κυρίως η Εκκλησία αλλά και η Ελληνική παιδεία ορισμένων αυτοκρατόρων.
Η Νομοθετική δραστηριότητα των Βυζαντινών υπήρξε ιδιαιτέρως παραγωγική. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο μετεξελίχθη, επί Ρωμαϊκών μεν βάσεων, αλλά με περισσότερο Ελληνικό, αλλά και Χριστιανικό χαρακτήρα. Οι αρχές του, περί ισονομίας, δικαιοσύνης και φιλανθρωπίας, παρέπεμπαν σαφώς, αφενός μεν στην κλασσική Ελλάδα, αφετέρου δε στην Χριστιανική πίστη. Χαρακτηρίζεται, βεβαίως, σε αρκετά σημεία ως άκρως απολυταρχικό, τέλεια συνυφασμένο όμως με τις επιταγές της τότε εποχής περί «Ελέω Θεού Μονάρχη». Θα εξετάσουμε επομένως την Βυζαντινή Νομοθεσία, αλλά κυρίως τους βασικότερους παράγοντες, οι οποίοι διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα και το περιεχόμενό της. Ας μη ξεχνούμε, άλλωστε, ότι το Βυζαντινό Δίκαιο κληροδότησε στην Ευρώπη, τις βάσεις των νομοθεσιών των χωρών της.
Λέγοντας όμως περί Δικαίου, ας ρίξουμε μία ματιά στα κυριότερα Νομοθετικά έργα των Βυζαντινών χρόνων. Η πρώτη απόπειρα, έλαβε χώρα επί των ημερών του αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Β’ τον 4ο αιώνα με τον λεγόμενο «Θεοδοσιανό Κώδικα» (Codex Theodosianus). Καταβλήθηκε τότε μία προσπάθεια σύντμησης και κωδικοποίησης της υφισταμένης νομοθεσίας.
Το επόμενο, αλλά ταυτοχρόνως και πιο καθοριστικό βήμα, ως προς την ολοκλήρωση του Θεοδοσιάνιου εγχειρήματος, έγινε την εποχή του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα, μέσω της κωδικοποιήσεως του Ρωμαϊκού Δικαίου, σε ένα σώμα υλικού, το λεγόμενο και «Corpus Iuris Civilis», που αποτελείτο από τέσσερα μέρη. Το πρώτο μέρος ονομάζονταν «Ιουστινιάνειος Κώδιξ» (Codex Iustinianus) και περιελάμβανε κωδικοποιημένες τις αυτοκρατορικές διατάξεις μέχρι την εποχή του. Το δεύτερο μέρος, «Οι Πανδέκται» (Digesta), ήταν μία συλλογή αποσπασμάτων από διάφορα έργα διακεκριμένων Νομομαθών. Αφορούσε τις απόψεις τους πάνω σε διάφορα νομικά ζητήματα. Το τρίτο μέρος είχε τον τίτλο «Εισηγήσεις» (Instituta) και αποτελούσε στην ουσία μία σύνοψη, ένα πρακτικό εγχειρίδιο θα λέγαμε στα χέρια των σπουδαστών των Νομικών Επιστημών. Τέλος, οι «Νεαραί» (Novellae), που πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι εγράφησαν στην Ελληνική, αποτελούσαν όλη την μεταγενέστερη νομοθεσία μετά τον Ιουστινιάνειο Κώδικα. Αργότερα, κατά τον 8ο αιώνα ο αυτοκράτωρ Λέων ο Γ΄ θέσπισε την «Εκλογή των Νόμων», η οποία ήταν μία σύντομη περίληψη του Corpus Iuris Civilis, προσαρμοσμένη όμως στις ανάγκες της εποχής του.
Την εποχή της Μακεδονικής Δυναστείας, τώρα, – μέσα 9ου έως μέσα 11ου – βλέπουμε μία σημαντική και αξιόλογη παραγωγή Νομοθετημάτων. Έτσι έχουμε την επονομαζόμενη «Εισαγωγή ή Επαναγωγή», στην οποία γίνεται για πρώτη φορά αναφορά για την ανεξαρτησία του Πατριαρχικού Λόγου. Επίσης, την ίδια εποχή, τον 9ο αιώνα παρουσιάζεται και ο «Πρόχειρος Νόμος». Λίγο μετά έχουμε την παρουσίαση των «Βασιλικών», του δεύτερου πιο σημαντικού κώδικα μετά τον Ιουστινιάνειο. Άλλα, μικρότερης σημασίας Νομικά Έργα είναι: «Η μεγάλη Σύνοψις των Βασιλικών» στα μέσα του 10ου αιώνος, «Ο Τιπούκειτος» τον 11ο, «Η Σύνοψη των Νόμων» επίσης τον 11ο, «Το Πόνημα Νομικόν» τον ίδιο αιώνα, όπως και «Η Πείρα». Το πιο άξιο λόγου έργο όμως της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου είναι η «Εξάβιβλος» του Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου.
Κατά την διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του Βυζαντίου η αυτοκρατορική εξουσία υπήρξε, φυσικά, απόλυτη αλλά και καταλυτική. Κατά συνέπεια και το δίκαιο δεν μπορούσε να ξεφύγει αυτού του κανόνος. Το περιεχόμενό του, ήταν στην ουσία μία σειρά αυτοκρατορικών διατάξεων. Η θέληση των αυτοκρατόρων ήταν ταυτόχρονα και νόμος, και μάλιστα εκπορευόμενος εκ του Θείου, ο οποίος εκφράζονταν μέσα από μία σειρά Νεαρών, που εξέδιδαν σε τακτά χρονικά διαστήματα, αρχής γενομένης από τον Ιουστινιανό. Θα λέγαμε ότι, αν και δημιουργός των Νόμων ήταν ο αυτοκράτορας, εντούτοις Πηγή τους εμφάνιζε τον Θεό και αυτό για να συμπεριλάβει με τον μανδύα της Ιερότητος τις όποιες αποφάσεις ελάμβανε και εν συνεχεία νομοθετούσε. Αλλά και έργα όπως Οι Πανδέκται, του εν λόγω Βυζαντινού ηγεμόνος, που περιείχαν σταχυολογήματα διαφόρων επιφανών Νομικών των περασμένων αιώνων, είχαν συνταχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε, οι απόψεις που απηχούσαν να εναρμονίζονται απόλυτα με την κρατούσα άποψη περί του απόλυτου Κριτού και Νομοθέτη, του αυτοκράτορος. Αυτό συνέβη, διότι, η συλλογή των προγενεστέρων κειμένων, με σκοπό να ενταχθούν στους Πανδέκτες, έγινε ακριβώς με γνώμονα την συγκεκριμένη θέση, η οποία αποτελούσε και ένα είδος δόγματος στο Βυζάντιο. Να σημειώσουμε, μόνο, πως την δύσκολη αυτή προσπάθεια ανέλαβε να φέρει εις πέρας με μία δεκαεξαμελή επιτροπή ο Τριβωνιανός. Προχώρησε, λοιπόν, παρεμβαίνοντας στα κείμενα, είτε τροποποιώντας τα, είτε παραλείποντας τα σημεία που δεν συμφωνούσαν, καθιστώντας αυτά τελείως αγνώριστα. Αυτού του είδους οι τροποποιήσεις ονομάσθηκαν «Επεμβάσεις».
Ούτως ή άλλως, βέβαια, επιβάλλονταν εκ των πραγμάτων να προχωρήσει η αυτοκρατορία σε μία συστηματική και έγκυρη κωδικοποίηση της προϋπαρχούσης Ρωμαϊκής Νομοθεσίας. Έτσι, θα αποτελούσε ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των δικαστών, στην προσπάθειά τους για καλύτερη απονομή της δικαιοσύνης. Πάντοτε όμως υπό το άγρυπνο βλέμμα του ανωτάτου άρχοντος, του αυτοκράτορος. Άλλωστε οιαδήποτε νομική δυσερμηνεία οδηγούσε αναγκαστικά στον ίδιο, καθόσον μόνο εκείνος δικαιούτο να θεσπίζει και να ερμηνεύει τους νόμους. Η λειτουργία του κράτους έπρεπε να είναι συνεχής και αρμονική. Οι νόμοι, επομένως, που εντάσσοντο στην ανωτέρω λειτουργία, όφειλαν να είναι ξεκάθαροι, να μην υποπίπτουν σε αντιφάσεις μεταξύ τους, αλλά ούτε και να επαναλαμβάνονται. Αυτό, αποτέλεσε άλλωστε και τον βασικότερο στόχο του Ιουστινιανού με τον Ιουστινιάνειο Κώδικα.
Κατά την διάρκεια της δυναστείας των Ισαύρων, τώρα, και συγκεκριμένα κατά τα έτη της βασιλείας του ιδρυτού της Λέοντος Γ’ (717-741), επιχειρήθηκε μία νέα κωδικοποίηση η επονομαζόμενη και Εκλογή των Νόμων. Ήταν, θα λέγαμε, μία επιτομή του Corpus Iuris Civilis και στόχευε στην προσαρμογή του δικαίου στις ανάγκες της εποχής του. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης κωδικοποίησης, ήταν, η προσπάθεια αναθεώρησης της κείμενης νομοθεσίας επί το «Φιλανθρωπότερον», έτσι ώστε να συμβαδίζει με τις χριστιανικές αρχές του κράτους. Αφορούσε κυρίως ποινικά αδικήματα και προέβλεπε την ποινή του ακρωτηριασμού για τα περισσότερα από αυτά, αντικαθιστώντας την θανατική, η οποία όμως παρέμεινε για ορισμένα εξ΄αυτών, τα ιδιαιτέρως ειδεχθή. Είναι βεβαίως συζητήσιμο, εάν, και κατά πόσο ήταν προτιμώτερος ο ακρωτηριασμός από τον θάνατο, δεδομένου ότι, το μέτρο αυτό συνιστούσε για πολλούς έναν εκβαρβαρισμό του Ρωμαϊκού Δικαίου. Συν τοις άλλοις, έδειχνε και έναν επηρεασμό από πρακτικές της Ανατολής. Το γεγονός αυτό, από μόνο του, δε συνάδει με τις αντιλήψεις περί του «Πρώτου Χριστιανικού Κώδικα» και το πλήθος των βιβλικών κειμένων που παρατίθενται μέσα. Σε άλλα σημεία, βεβαίως, στην Εκλογή παρατηρούμε την επήρεια των μεταβολών των κοινωνικών συνθηκών, όπως στην περίπτωση του γάμου, καθώς και στην βελτίωση της θέσης των γυναικών.
Ο αυτοκρατορικός απολυταρχισμός, φυσικά, συνεχίσθηκε και κορυφώθηκε στα χρόνια των Μακεδόνων. Κυρίως, αυτό φαίνεται από την έκδοση ορισμένων Νεαρών από τον Λέοντα τον ΣΤ΄, όπου δίδεται περαιτέρω νομική κάλυψη στο δικαίωμα του Βυζαντινού Μονάρχη να συγκεντρώσει υπό τον έλεγχό του το σύνολο της κρατικής εξουσίας. Οι διακηρύξεις του τύπου, ο αυτοκράτορας υπεράνω των νόμων και περί «Μόναρχου Κράτους» δίνουν ακριβώς το στίγμα της εποχής. Η αυτοκρατορική παντοδυναμία σε όλο της το μεγαλείο. Συνεπώς, δεν προξενεί εντύπωση πως στην διάρκεια της Βασιλείας τους, το δίκαιο συνδέθηκε με έντονες τάσεις επιστροφής στην Ιουστινιάνεια Νομοθεσία. Την προσπάθειά τους αυτή την ονόμασαν «Ανακάθαρση των Νόμων», έχοντας την έννοια της αποκατάστασης των Ιουστινιάνειων νομοθετημάτων, με την κατάργηση ουσιαστικά της Εκλογής. Η διαφορά με τον Ιουστινιανό, όμως, είναι πως ο ίδιος, κάπου παραδέχονταν την υπεροχή των νόμων, έτσι ώστε, να αναγκάζεται να υπακούει και ο ίδιος σε αυτούς. Το πρότυπο αυτό, του ηγεμόνα δηλαδή που υποτάσσεται και ο ίδιος στους νόμους, ήταν, σύμφωνο με την έννοια της «Εννόμου Επιστασίας». Εδώ, φαίνεται καθαρά η επίδραση της Κλασσικής Ελληνικής Παιδείας.
Ο σπουδαιότερος Νομοθετικός Κώδικας αυτής της περιόδου, ήταν Τα Βασιλικά, ένα έργο αποτελούμενο από εξήντα βιβλία, τα οποία περιέχουν δίκαιο σαφώς εμπνευσμένο από το Corpus Iuris Civilis. Ωστόσο, η μεγάλη εξάρτηση ολόκληρου, σχεδόν, του μεταϊουστινιάνειου δικαίου από αυτό, φανερώνεται και από κάποιο χωρίο των Βασιλικών, που προβλέπει πως σε κάθε περίπτωση που ο νόμος καθίστανται ελλιπής και παρουσιάζει κενά, τότε, αυτά έρχεται να τα καλύψει το «Παραδοσιακό» Ρωμαϊκό Δίκαιο. Τα Βασιλικά, τέλος, αποτέλεσαν την κύρια Νομοθεσία του Βυζαντίου, μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης, στα μέσα του 15ου αιώνος, στους Οθωμανούς. αυτό δε, κατοχυρώνεται κυρίως κατά την διάρκεια του 12ου αιώνος επί βασιλείας Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, όπου ορίστηκε ρητώς, πως μόνον τα Βασιλικά αποτελούν το ισχύον δίκαιο της αυτοκρατορίας, αντικαθιστώντας το Ιουστινιάνειο.
Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι, επί Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνος, εξεδόθη η Εισαγωγή ή Επαναγωγή, ένας νομικός κώδικας, όπου γίνονταν ιδιαίτερη μνεία στο θέμα των «Δύο Εξουσιών», του Αυτοκράτορα και του Πατριάρχη. Οι δύο αυτοί σημαντικότεροι θεσμοί του Βυζαντινού κράτους, αποτελούσαν ταυτόχρονα και τους πόλους εξουσίας, εξέφραζαν δε, ο μεν Αυτοκράτωρ την κεφαλή της κοσμικής και κατ΄ επέκταση της πολιτικής εξουσίας, ενώ ο Πατριάρχης ήταν η κεφαλή της Εκκλησίας. Στην Επαναγωγή, μάλιστα, καθορίζονται τα δικαιώματα και τα καθήκοντά τους, όπως και τα διαχωριστικά όρια των εξουσιών τους. Η νέα αυτή καινοτομία, έρχονταν σε αντίθεση με το υπάρχον σύστημα, βάσει του οποίου δεν υπήρχαν δύο διαφορετικές εξουσίες, αλλά δύο μορφές εμφάνισης της μόνης πραγματικής εξουσίας. Ο αυτοκράτορας, εξάλλου, ήταν ταυτόχρονα και ο ανώτατος εκκλησιαστικός ηγέτης. Το δυστύχημα, βέβαια, για την εκκλησία ήταν ότι, η διάρκεια ισχύος της επαναγωγής υπήρξε εξαιρετικά βραχύβια. Ήταν, άλλωστε, η τελευταία προσπάθεια της εκκλησίας για ανεξαρτησία. Η Επαναγωγή τέλος, κατέστη ανενεργός από τον Λέοντα τον ΣΤ΄, έναν άκρως απολυταρχικό μονάρχη.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κάνουμε μία μικρή αναφορά στους "Δυνατούς". Είναι γεγονός ότι η Μακεδονική δυναστεία περιόρισε τη δύναμη των αριστοκρατών γαιοκτημόνων για μια σειρά από λόγους. Αυτοί οι λόγοι ήταν στρατιωτικοί, διότι τα στρατιωτικά αγροκτήματα χάνονταν σε βάρος των ιδιωτικών με αποτέλεσμα το κράτος να αναγκάζεται να διατηρεί μισθοφορικό στρατό ο οποίος ήταν δαπανηρός και αμφιβόλου μαχητικότητος. Άλλοι ήταν πολιτικοί, γιατί οι μεγαλογαιοκτήμονες με τη μεγάλη τους δύναμη άρχισαν να έχουν αξιώσεις στον αυτοκρατορικό θρόνο. Τέλος, για οικονομικούς λόγους ήταν πιο εύκολο για την αυτοκρατορία να δασμολογεί μικροϊδιοκτήτες απ' ότι τους τιμαριούχους οι οποίοι απέφευγαν την καταβολή οικονομικών εισφορών. Κατά συνέπεια, οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, με διάφορους νόμους και διατάγματα, πέτυχαν να προτιμώνται ως αγοραστές της κοινοτικής γης οι γείτονες και συγγενείς τους πωλητή, να αποδίδονται αναδρομικά στους φτωχούς ιδιοκτήτες τα χωράφια που τους είχαν πάρει οι Δυνατοί, να απαγορεύεται η αγοραπωλησία των στρατιωτικών κτημάτων, να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και τέλος να πληρώνουν οι Δυνατοί τον φόρο των φτωχών. Το τελευταίο νομοθετικό μέτρο είναι το γνωστό "Αλληλέγγυον" του Βασιλείου του Β'.
Στα χρόνια που επακολούθησαν, δεν παρατηρείται η συγγραφή ιδιαίτερα αξιόλογων νομοθετικών έργων. Η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζεται από μία γενικότερη παρακμή του βυζαντίου σε όλους τους τομείς, επομένως και στο δίκαιο. Κάτω από αυτές τις δυσοίωνες συνθήκες, δεν υπήρχε η σκέψη για τη σύνταξη νέων νόμων, παρά μόνο για αναμασήματα παλαιοτέρων. Τα περισσότερα έργα εξαντλούνται στην ερμηνεία και κωδικοποίηση των Βασιλικών, όπως ο Τιπούκειτος, που αποτελεί ουσιαστικά ένα ευρετήριο των Βασιλικών. Αλλά και η Μεγάλη Σύνοψη των Βασιλικών είναι στην ουσία μία περίληψή τους. Ακόμη, να τονίσουμε πως γίνεται μία προσπάθεια για την συγγραφή εγχειριδίων που προορίζονταν για τους φοιτητές των Νομικών Επιστημών. Τέτοια ήταν η Σύνοψη των Νόμων, του Μιχαήλ Ψελλού και το Πόνημα Νομικόν του Μιχαήλ Ατταλειάτη. Το σπουδαιότερο, όμως, έργο της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου, ήταν, η εξάβιβλος του Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου τον 14ο αιώνα. Στα έξι βιβλία της, βλέπουμε μία ταξινόμηση του υπάρχοντος ποινικού και αστικού δικαίου. Και αυτό διότι, οι ανάγκες της εποχής ζητούσαν τη συγγραφή ενός εύχρηστου και άριστα ταξινομημένου νομικού εγχειριδίου, δεδομένου ότι, το έργο των Βασιλικών είχε καταστεί πλέον μη λειτουργικό. Το πόσο σημαντικό έργο αποτέλεσε η εξάβιβλος, αποδεικνύεται και εκ του γεγονότος της υιοθετήσεώς του από το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος στη θέση του αστικού δικαίου έως τα μέσα του 20ου αιώνος.
Οι αρχές του Βυζαντινού δικαίου, όμως, εμπνέονται και από τον Χριστιανισμό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, όλοι οι αυτοκράτορες εμφορούνται των χριστιανικών ιδεωδών, και αυτό φαίνεται μέσα από τα νομοθετήματά τους. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η χριστιανική πίστη αποτέλεσε βασικό συστατικό του Βυζαντίου. Ο ευφυέστατα σκεπτόμενος Μεγάλος Κωνσταντίνος, διέγνωσε σωστά πως η συνέχιση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στηρίζονταν πάνω σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος ήταν το οικονομικά εύρωστο και πλούσιο ανατολικό τμήμα της και ο δεύτερος ο χριστιανισμός. Η νέα θρησκεία, είχε αναπτύξει ιδιαίτερα μεγάλη δυναμική μετά την παύση των τελευταίων διωγμών επί Διοκλητιανού και εγγυούταν την συνοχή του ετερόκλητου πληθυσμού της αυτοκρατορίας. Το κύρος της Εκκλησίας, έτσι, αυξήθηκε και επομένως μετά την εύνοια του Μ. Κωνσταντίνου, πέρασε στο στάδιο της προνομιακής μεταχείρισής της και τέλος στην επιβολή της χριστιανικής θρησκείας σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Όλες οι παραπάνω πρακτικές εμπεριέχονταν σε διάφορα αυτοκρατορικά διατάγματα, τα οποία αποτέλεσαν μετέπειτα νόμους του κράτους. Ενδεικτικό, μάλιστα, του αυξημένου αυτοκρατορικού ενδιαφέροντος για τα εκκλησιαστικά ζητήματα, ήταν πως ο Ιουστινιάνειος Κώδικας, αποτελούμενος από δώδεκα βιβλία, αφιέρωνε το πρώτο στο εκκλησιαστικό δίκαιο. Ο συγκεκριμένος αυτοκράτωρ, μάλιστα, επεδίωκε να ασκήσει την εξουσία του «Κατά Μίμησιν» Θεού. Σύμφωνα με αυτή την πρακτική, έπρεπε, να ακολουθήσει συγκεκριμένους κανόνες και υποδείγματα, ώστε από την μία να είναι αρεστός στον Θεό, αλλά και από την άλλη να εμπνέει εμπιστοσύνη στους υπηκόους του.
Όσον αφορά τώρα το καθεαυτό εκκλησιαστικό δίκαιο, έχουμε διάφορες συλλογές, όπως η «Συναγωγή», μία συλλογή προγενεστέρων ιερών κανόνων. Άλλη συλλογή ήταν ο «Νομοκανών», ένα έργο όπου η τελική έκδοσή του έγινε από τον Θεόδωρο Βαλσαμώνα τον 12ο αιώνα. Υπάρχει, μάλιστα, διάχυτη η άποψη, τόσο από τον Βαλσαμώνα, όσο και από τον Ματθαίο Βλάσταρη μεταγενέστερα, πως, οι εκκλησιαστικοί κανόνες μπορούν να εξισωθούν με τις «Θείες Γραφές» και ότι οι νόμοι αυτό που κάνουν στην πραγματικότητα είναι να τους συμπληρώνουν.
Επίσης, την Υστεροβυζαντινή εποχή, θα παρατηρήσουμε μία αύξηση των αρμοδιοτήτων των εκκλησιαστικών δικαστηρίων, κυρίως λόγω της Νεαράς 27 του Αλεξίου του Α΄, όπου γίνεται η μεταβίβαση ορισμένων τέτοιων αρμοδιοτήτων, κυρίως οικογενειακών και κληρονομικών υποθέσεων. Ξέχωρα αυτού, όμως, η δικαστική δικαιοδοσία της εκκλησίας επεκτάθηκε και σε άλλα ζητήματα, εκτός αυτών των οποίων όριζε η εν λόγω Νεαρά, όπως η τοκογλυφία, η σύνταξη συμβολαίων κι άλλα. Η πρακτική αυτή, ουδέποτε συνάντησε οποιαδήποτε αυτοκρατορική αντίδραση. Ο λόγος ήταν ότι, αποδέσμευε σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα πολιτειακά δικαστήρια από έναν μεγάλο όγκο υποθέσεων. Γεγονός όμως ήταν, πως με την πάροδο των αιώνων και ιδιαίτερα στους τελευταίους δύο, προ της οριστικής πτώσης του Βυζαντίου, η ισχύς του αυτοκράτορα έφθινε συνεχώς.
Καταλήγοντας λοιπόν, βλέπουμε ότι, το Βυζαντινό οικοδόμημα στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη Νομοθεσία του. Οι κύριοι άξονες, πάνω στους οποίους στηρίχθηκε το Ρωμαϊκό Δίκαιο, σε όλη την Βυζαντινή περίοδο ήταν ο αυτοκράτορας και η εκκλησία. Όλο αυτό το διάστημα, η συνύπαρξη αλλά και η συνεργασία τους υπήρξε αγαστή. Πάντοτε όμως υπό το σκήπτρο της κοσμικής εξουσίας, του αυτοκράτορος. Ορισμένες, κατά καιρούς, προσπάθειες αυτονόμησης του κλήρου, ιδιαίτερα την εποχή του πατριάρχου Φωτίου με την Επαναγωγή, απέβησαν όπως είδαμε άκαρπες. Οι Βυζαντινοί ηγεμόνες είχαν ενδυθεί τον Θείο μανδύα του «Ελέω Θεού Μονάρχη». Τοιουτοτρόπως κινήθηκε και η εκκλησία, όπου οι εκπρόσωποί της, αν και δεν είχαν πλήρη ελευθερία κινήσεων, εντούτοις επωφελήθηκαν τα μέγιστα, μέσω πολλών διατάξεων, όπως και «Χρυσόβουλων Λόγων» όπου τους εδίδοντο πολλά προνόμια, ως ένδειξη σεβασμού από μέρους των αυτοκρατόρων για την θρησκεία. Πολλά νομοθετικά έργα, όμως, εμπνέοντο και από τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της μέριμνας για τους φτωχούς, όπως η βελτίωση της θέσης των γυναικών και η φιλανθρωπία. Θα μπορούσαμε να πούμε τελικώς, πως, παρότι απολυταρχικό, το καθεστώς του Βυζαντίου, έδειχνε συχνότατα όψεις τόσο δικαιοσύνης, όσο και ισονομίας. Ως κύριο αντίβαρο στον απολυταρχισμό, αλλά και μοχλός ανάσχεσης λειτούργησε κυρίως η Εκκλησία αλλά και η Ελληνική παιδεία ορισμένων αυτοκρατόρων.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.