Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
27-12-08
03:49
«Ενώ τα ένστικτα παίζουν πιο σημαντικό ρόλο στην παιδική ηλικία, ατονεί η λειτουργία τους αργότερα, εξαιτίας της ανάπτυξης της κρίσης και της διαδικασίας μάθησης. Ο W.McDugall, όπως και ο Μαλινόφσκι, επισημαίνουν ότι η ενστικτώδης συμπεριφορά του ανθρώπου είναι πιο ελαστική και λιγότερο άκαμπτη, ακριβώς λόγω του ότι υφίσταται την έντονη επίδραση της μάθησης.»
Έχω μία ένσταση εδώ αλλά δεν μπορώ να την υποστηρίξω με απόλυτη βεβαιότητα καθότι δεν μπόρεσα να απομονώσω αυτούσια δήλωση των κυρίων για το εν λόγω θέμα. Από τη γενική εντύπωση πάντως που έχω σχηματίσει, όταν μιλούμε για ελαστικότητα και ευκαμψία της ενστικτώδους συμπεριφοράς δεν εννοούμε ότι η λειτουργία τους ατονεί. Εννοούμε ότι οι ενστικτώδεις τάσεις είναι αρκετά ευέλικτες ώστε μέσω τις μάθησης να προσαρμόζονται στο εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο και να διοχετεύονται σε αποδεχτές πλέον συμπεριφορές. Έτσι για παράδειγμα, το σεξουαλικό ένστικτο, δεν ατονεί μέσω της μάθησης αλλά με τους μηχανισμούς της μάθησης το άτομο διδάσκεται να ικανοποιεί το ένστικτο με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους: το αρσενικό δε θα κυνηγήσει εν ψυχρώ το θηλυκό για να το γονιμοποιήσει αλλά θα επιδιώξει να συνάψει σχέση μαζί του. Αναλόγως, κάποιος (συνήθως) δε θα βιαιοπραγήσει ασυστόλως για να εκτονώσει το ένστικτο της βίας, αλλάς θα επιλέξει αποδεκτούς τρόπους εκτόνωσης όπως ας πούμε τα βιντεοπαιχνίδια ή το ποδόσφαιρο. Συνεπώς δε θα ήταν το αναμενόμενο η διαδικασία της μάθησης να ατονίσει το ένστικτο της υποταγής αλλά να το ενδυναμώσει και να το ενσωματώσει σε μία ιεραρχικά δομημένη κουλτούρα, όπως συμβαίνει άλλωστε. Νομίζω δηλαδή ότι αν ερμηνεύσουμε με αυτό τον τρόπο της έννοια της πλαστικότητας του ενστίκτου δεν οδηγούμαστε στο οξύμωρο που περιέγραψες:
Στην περίπτωσή μας, η ενστικτώδης συμπεριφορά του ανθρώπου, όχι μόνο δεν έγινε ελαστικότερη και λιγότερο άκαμπτη, λόγω της μάθησης, όπως μας λένε παραπάνω οι McDugall και Μαλινόφσκι, αλλά αντιθέτως καλλιεργήθηκε εντατικά και μάλιστα με τη μορφή μονοκαλλιέργειας μπανάνας σε υποτελή «δημοκρατία» της Νότιας Αμερικής, από τον ίδιο το μαθησιακό μηχανισμό, με τον οποίον η εξουσία «εκπαιδεύει» τους υπηκόους της.
Με την ευκαιρία, ιδού το κλασικό πείραμα του Asch:
Το πείραμα αυτό παρερμηνεύτηκε από την πρώτη στιγμή. Τον Asch δεν τον ενδιέφεραν τόσο τα υποκείμενα που συμμορφώθηκαν (το αναμενόμενο δηλαδή) όσο εκείνη η μειοψηφία που αντιστάθηκε σθεναρά στην πίεση της ομάδας. Παρόλα αυτά (και για λόγους που εύκολα μπορείτε να υποπτευτείτε), στην ιστορία έμεινε το πείραμα για τη μελέτη της συμμόρφωσης.In the basic Asch paradigm, the participants — the real subject and the confederates — were all seated in a classroom. They were asked a variety of question about the lines (which line was longer than the other, which lines were the same length, etc.) The group was told to announce their answers to each question out loud and the confederates always provided their answers before the study participant. The confederates always gave the same answer. They answered a few questions correctly but eventually began providing incorrect responses.
It is important to note that the questions asked in this study were very easy. In a control group, with no pressure to conform to an erroneous view, only 1 subject out of 35 ever gave an incorrect answer. However, when surrounded by individuals all voicing an incorrect answer, participants provided incorrect responses on a high proportion of the questions (37%). 75% of the participants gave an incorrect answer to at least one question.
Και λέω τώρα λοιπόν αγαπητό Χάος, μήπως και στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να εστιάσουμε στη μειοψηφία εκείνη που ΔΕΝ υποτάσσεται στην εξουσία (ένα 30 με 35% έστω και στα πειράματα δεν είναι αμελητέο); Μήπως τελικά αυτό είναι που πρέπει να μας εντυπωσιάσει και να μας κάνει να είμαστε ελαφρώς πιο αισιόδοξοι για την ανθρώπινη ευφυΐα που τελικά κατορθώνει να ορθώσει το ανάστημά της έστω και αν "Η κριτική ικανότητα μάλιστα, είναι το μόνο που έχει προσεκτικά εξοβελιστεί";
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
25-12-08
21:41
Θα ήταν κοινοτοπία το να επιχειρηματολογήσει κανείς περί του ότι το εγωιστικό ένστικτο έχει τεράστια δύναμη επάνω στον άνθρωπο. Η απόδειξη της ύπαρξης του αυτονόητου «αγελαίου» ενστίκτου ούτε αποτελεί κάτι το συναρπαστικό, ούτε θα έπρεπε να μας εκπλήσσει. Αυτό που θα έπρεπε να μας τραβήξει όμως την προσοχή, είναι η συντριπτική κυριαρχία του αγελαίου ενστίκτου επάνω στο αντίρροπό του, το οποίο έχει εγκαθιδρυθεί, όπως μας λέει και το παραπάνω κείμενο του Άρθουρ Καίσλερ, προκειμένου να βοηθήσει στην εξισορρόπηση, την εναρμόνιση και τελικά την σταθερότητα των κοινωνικών μας ομάδων, σε όποιο διαδοχικό επίπεδο κι αν τις εξετάσουμε.
Ποιο είναι το αντίρροπο του αγελαίου ενστίκτου;
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
23-12-08
20:58
Τα αποτελεσματα της ερευνας δε μου προκαλεσαν καμμια εντυπωση...
Η κατοχη της εξουσιας δυστυχως σε κανει να αισθανεσαι ενας "ημιθεος", αρκει κανεις να κοιταξει γυρω του πχ στις εργασιακες σχεσεις, αναμεσα σε εργοδοτες-υπαλληλους, προισταμενους - υφισταμενους.
Δυστυχως τα εξουσιαστικα μας ενστικτα προηγουνται της οποιας εκδηλωσης ανθρωπιας.
Έτσι, έκανες πολύ καλά που ανέφερες τις εργασιακές σχέσεις, ένα ακόμα μεγάλο κεφάλαιο στις σχέσεις εξουσίας. Και μιλώντας για ένστικτα, αναρωτιέμαι αν το Χάος έχει κάτι να μας πει σχετικά με κάποιο αρχέτυπο.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
23-12-08
20:35
Oχι, αληθεια ειναι. Tο πρωτο πειραμα εγινε στο Yale τη δεκαετια του 60 αν δεν κανω λαθος και γραφτηκε και βιβλιο για αυτο.
Ακριβώς. Θεωρείται μάλιστα από τα πιο κλασικά πειράματα στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας. Βλέπω πως υπάρχουν και βίντεο στο youtube. Ιδού το πρώτο από τα πέντε:
Η εξουσία είναι τελικά βαρύ φορτίο... Δεν ξέρω τι να πω, οι αυταρχικές, εξουσιαστικές τάσεις του ανθρώπου έχουν αποδειχτεί και με άλλα πειράματα. Εύχομαι να είναι μόνο στα πειράματα, που θα βλέπουμε αυτήν την εκδήλωση...
Το συγκεκριμένο πείραμα έχει να κάνει με την υποταγή στην εξουσία. Ένα εξίσου εντυπωσιακό και κλασικό πείραμα που υπογραμμίζει περισσότερο τις αυταρχικές τάσεις που αναπτύσσονται στις φιγούρες εξουσίας είναι αυτό του Zimbardo.
Το 1971 λοιπόν στο Stanford, επιλέγονται 24 προπτυχιακοί φοιτητές χωρίς ιστορικό βίας ή ψυχολογικών προβλημάτων, ούτως ώστε να πάρουν μέρος σε ένα παιχνίδι ρόλων ουσιαστικά, όπου οι μισοί αναλάμβαναν να ενσαρκώσουν τους φύλακες και οι υπόλοιποι τους φυλακισμένους. Οι συμμετέχοντες τοποθετήθηκαν στο υπόγειο του κτηρίου ψυχολογίας του πανεπιστημίου το οποίο είχε διαμορφωθεί έτσι ώστε να μοιάζει με φυλακή. Το πείραμα διακόπηκε πολύ πριν τον προγραμματισμένο χρόνο (τρεις εβδομάδες), επειδή μέσα σε έξι ημέρες μονάχα, οι "φύλακες" παρουσίασαν σαδιστικές τάσεις σε βαθμό μεγαλύτερο από τον αναμενόμενο με αποτέλεσμα τον ψυχικό τραυματισμό των "φυλακισμένων". Ο ίδιος ο Zimbardo μάλιστα, που ανέλαβε το ρόλο του διευθυντή των φυλακών, παρασύρθηκε τόσο που επέτρεψε πράξεις που υπονόμευαν τον κώδικα δεοντολογίας ενός πειράματος.
Δυστυχώς Γίδι, τα πειράματα μάλλον μας δίνουν μία ήπια όψη του φαινομένου αν κρίνουμε από τις αυθαιρεσίες των ένστολων φορέων εξουσίας και όχι μόνο.
Απορώ γιατί (πρέπει(;)) να μας εκπλήσσουν τα αποτελέσματα. Τόσο λίγο γνωρίζουμε τον εαυτό μας ή μήπως όταν μας δώσουν κάποιο ρόλο εξουσίας τον διαχειριζόμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Ακόμη και στο sex, όταν υπάρχουν τέτοιες πινελιές, θεωρώ ότι το 80% έχει τέτοια συμπεριφορά που στην θεωρία θα ήταν αρνητικός.
Δεν κατάλαβα τι ακριβώς θέλεις να πεις, μπορείς να το διατυπώσεις κάπως διαφορετικά;
Ναι, έχεις δίκαιο. Σε παραλλαγές του πειράματος παρατηρήθηκε περισσότερη συμμόρφωση:Ωστόσο αυτή η συμπεριφορά εξαρτάτε από διάφορους παράγοντες, τουλάχιστον σχετικά με το τι έχω παρατηρήσει και διαβάσει
- Με το αν η θέση εξουσίας αποκτήθηκε απότομα/ξαφνική.
- Πόσο κουράστικε για να αποκτήσει αυτή την θέση εξουσίας.
- Αν η θέση εξουσίας προήλθε επειδή δημιουργήσε κάτι, π.χ. ένας γιατρός κάποιο νοσοκομίο.
- Και μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια κτλ
-Όταν το κτήριο που γινόταν το πείραμα ήταν πανεπιστημιακό ή κυβερνητικό παρά όταν ήταν κάποιο τυχαίο.
-Όταν ο πειραματιστής έμοιαζε σημαντικός, φορούσε ας πούμε άσπρη ρόμπα.
-Όταν προσθέθηκε ένας ακόμα επιστημονικός συνεργάτης, προσποιούμενος το "βοηθό" του υποκειμένου, που επίτηδες έδειχνε συμμόρφωση. Όταν ο "βοηθός" αρνείτο να συμμορφωθεί, το υποκείμενο έπαιρνε θάρρος και αρνείτο και αυτό.
Μία ακόμα πολύ ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι η απόσταση του υποκειμένου από το "θύμα". Η συμμόρφωση ήταν πολύ μεγαλύτερη όταν τα υποκείμενα δεν είχαν καμία απολύτως επαφή με το "θύμα", μικρότερη όταν μπορούσαν να το ακούσουν και ακόμα μικρότερη όταν μπορούσαν να το δουν. Αυτή η παρατήρηση μπορεί να εφαρμοσθεί στην πραγματικότητα και να υποθέσει κανείς ότι όταν ένας στρατιώτης διαταχτεί από τον ανώτερό του να βομβαρδίσει μία περιοχή, το πράττει με λιγότερους ενδοιασμούς καθότι δεν έχει καμία επαφή με τα θύματά του. Οι ενδοιασμοί ενδεχομένως θα είναι περισσότεροι όταν διαταχθεί να τα σκοτώσει εν ψυχρώ.
Με μια πρώτη ανάγνωση μου φάνηκε εξωφρενικό. Με μια δεύτερη σκέψη όμως, συνειδητοποιώ πόσο εύκολα οι άνθρωποι υποτασσόμαστε στην αυθεντία και την εξουσιαστική ισχύ της κατεστημένης άποψης, βασανίζοντας, πολλές φορές, τον ίδιο μας τον εαυτό με δεδομένες πρακτικές, μόνο και μόνο επειδή "έτσι μάθαμε" ή μάλλον καλύτερα επειδή "έτσι μας έμαθαν".
Κι όχι μόνο! Ακόμα πιο εξωφρενικό μου φάνηκε ένα άλλο πείραμα όπου σε ένα άδειο λεωφορείο, πήγαινε ένας νεαρός και ζητούσε ευγενικά κάποιον τυχαίο επιβάτη να του δώσει τη θέση του. Οι περισσότεροι σηκώθηκαν χωρίς καν να μπουν στον κόπο να ρωτήσουν! Όταν δε, ο νεαρός συνοδευόταν από κάποιον ένστολο το ποσοστό των ανθρώπων που σηκώθηκαν χωρίς δεύτερη κουβέντα εκτινάχτηκε στα ύψη. Κάτι παρόμοιο έχω δει και στην πράξη, μία φορά στο τρένο όταν γινόταν η αποβίβαση, κάτι φαντάροι θέλησαν να περάσουν πρώτοι και οι περισσότεροι τους άφηναν να περάσουν.
///
Και εγώ η ίδια φοβάμαι πως είμαι επιρρεπής και συλλογίζομαι συχνά των εαυτό μου σε ακραίες καταστάσεις. Έβλεπα ας πούμε οπτικό υλικό από το 1973 και αναρωτιόμουν εγώ στη θέση τους τι θα έκανα; Θα είχα το σθένος να αντισταθώ; Θα ήθελα να έχω το σθένος να αντισταθώ, θα ήθελα να είμαι απολύτως βέβαιη ότι ποτέ δε αλλοτροιωθώ. Το μόνο που μπορώ να κάνω προς το παρόν είναι η αναλυτική σκέψη, η εξονυχιστική, σε σημείο εμμονής πολλές φορές, επεξεργασία των πάντων και ειδικά των αυτόματων εκείνων σκέψεων και των αβίαστων συμπερασμάτων.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
23-12-08
00:40
[Το Φαινόμενο]
Ο καθηγητής Stanley Milgram, ένας Αμερικανός επιστήμονας στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας, πραγματοποίησε ένα σημαντικό πείραμα το 1961 το οποίο, από τότε έχει επαναληφθεί και επιβεβαιωθεί σε πολλές χώρες.Τα ευρήματα του πειράματος καταδεικνύουν ότι η παρόρμηση του ανθρώπου που έχει κάποιες δικαιοδοσίες «να ενεργήσει σωστά» καθώς και η αδυναμία του να ασκήσει δημιουργική κριτική στον φορέα ισχύος που υπηρετεί (κράτος, επιστήμη, τράπεζα, επανάσταση, κλπ) δεν είναι επιθετικότητα αλλά βιολογικός συμβιβασμός και ολοκληρωτική υποταγή στο απρόσωπο και γενικό σύνολο-έννοια που αποτελεί ο φορέας. Το φαινόμενο αυτό έχει πάρει διαστάσεις υπέρμετρης παθολογικής κατάστασης σε σημείο που η απρόσωπη βούληση κάποιου φορέα ισχύος να καταλήγει στη νομιμοποίηση οποιασδήποτε πράξης, ακόμα και παράνομης και βάρβαρης, πάντα στο όνομα του συλλογικού και απρόσωπου φορέα που μπορεί να εκφράζεται από ένα όνομα, ένα σύνολο ή μία συλλογική εικόνα ή έννοια.
[Πειραματικό σχέδιο]
Ο Milgram και οι συνεργάτες του ερευνητές ζητούσαν από διάφορα άτομα 25-50 ετών που τυχαία περνούσαν από κάποιο δρόμο να διαθέσουν λίγες ώρες για να συμμετάσχουν σε ένα επιστημονικό πείραμα του Πανεπιστημίου Yale. Φθάνοντας ο καθένας από αυτούς χωριστά για το πείραμα, εύρισκε εκεί άλλον έναν εθελοντή για το ίδιο πείραμα ο οποίος, όμως, ήταν συνεργάτης του Milgram. Ο διευθυντής του πειράματος, με λευκή ιατρική μπλούζα -σύμβολο αυθεντίας-, έριχνε νόμισμα κορώνα-γράμματα για το ποιος θα έχει το ρόλο του «εξεταστή» και ποιος του «μαθητή» με αποτέλεσμα, σκόπιμα, ο πραγματικός εθελοντής να ορίζεται πάντα σαν εξεταστής. Παρουσία του τελευταίου, ο μαθητής δενόταν σε μία παραλλαγή ηλεκτρικής καρέκλας με ελεύθερο ένα μόνο χέρι για να πατάει κουμπιά για τις απαντήσεις. Με εμφανή δυσφορία και διαμαρτυρίες, ο μαθητής μάθαινε ότι για κάθε λαθεμένη απάντηση θα του γίνεται μία ηλεκτρική εκκένωση. Σε επιβεβαίωση ότι το σύστημα λειτουργεί, γινόταν μία δοκιμή όπου ο εξεταστής γινόταν δέκτης μιας πραγματικής και αρκετά ενοχλητικής εκκένωσης 45 volt για να δεί πως είναι. Στη συνέχεια, ο διευθυντής και ο εξεταστής περνούσαν στη διπλανή αίθουσα που είχε οπτική και ηχητική επικοινωνία με τον μαθητή.
Ο εξεταστής έδινε τότε στο μαθητή ένα κατάλογο λέξεων που έπρεπε να αποστηθίσει και να τις επαναλαμβάνει με το πάτημα κουμπιών. Ο εξεταστής καθόταν μπροστά σε μία κονσόλα με τριάντα διαφορετικούς μοχλούς, ένα για κάθε μία διαφορετική ένταση ρεύματος από 15 έως 450 volt με αντίστοιχες επιγραφές με διαβαθμισμένες ενδείξεις, από ελαφρύ σόκ έως κίνδυνος, σφοδρό σόκ. Οι οδηγίες προς τον εξεταστή ήταν ότι οι εκκενώσεις ρεύματος θα πρέπει να κλιμακώνονται με κάθε λαθεμένη απάντηση.
Βέβαια, στη πραγματικότητα δεν υπήρχε κανένα ηλεκτρικό ρεύμα-τιμωρία προς τον μαθητή. Ο ίδιος έδινε απαντήσεις και έκανε σκόπιμα λάθη, σύμφωνα με το πρόγραμμα, ενώ δυσφορούσε για τις τιμωρίες. Από τα 75 volt και πάνω, φώναζε αρκετά δυνατά ενώ, μετά το 180 volt ούρλιαζε «σταματήστε!». Μετά έβαζε τα κλάματα και παρακαλούσε για έλεος και μετά γρύλιζε σαν ζώο. Από τα 300 volt και πάνω σταματούσε να απαντά στις ερωτήσεις, δεν αντιδρούσε καθόλου και έδινε την εντύπωση ότι έχει χάσει επαφή με το περιβάλλον. Επειδή όμως, σύμφωνα με τον κανονισμό του πειράματος, έλλειψη απάντησης μετρούσε σαν λαθεμένη απάντηση, ο εξεταστής συνέχιζε να κάνει ερωτήσεις, κλιμακώνοντας συνέχεια τις ηλεκτρικές εκκενώσεις.
Το πείραμα ήταν οργανωμένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην αφήνει στον εθελοντή-εξεταστή καμία υπόνοια για τη γνησιότητά του. Αυτό ήταν κάτι που, μετά το πείραμα, αναγνώριζαν όλοι οι εθελοντές. Η πραγματική ερώτηση που έθετε το πείραμα, βέβαια, ήταν: «μέχρι ποιό σημείο θα μπορούσε να φθάσει ένας άνθρωπος στον οποίο μία ανώνυμη αρχή ή εξουσία θα του ζητούσε να βασανίσει ή ακόμη να σκοτώσει ένα συνάνθρωπό του».
[Τα αποτελέσματα]
Τα αποτελέσματα των πειραμάτων ήταν τρομακτικά. Στις ΗΠΑ, 65% των εθελοντών συνέχισαν το ρόλο τους μέχρι το μέγιστο όριο των 450 volt παρά τις κραυγές του θύματος και την μετέπειτα σιωπή του. Οταν το πείραμα επαναλήφθηκε στο Maxwell Planck Institute στο Μόναχο, το ίδιο αποτέλεσμα ήταν 85%! Από τότε, το πείραμα αυτό έχει γίνει πάρα πολλές φορές, ακόμη και με παραλλαγές που έκαναν διάφοροι άλλοι επιστήμονες που είχαν αντιρρήσεις και επιφυλάξεις σε κάποιες διαδικαστικές πλευρές, και τα στατιστικά αποτελέσματα πάντα επιβεβαιώθηκαν.
Με άλλα λόγια, κατά μέσο όρο τρεις στους τέσσερις εθελοντές είναι έτοιμοι να βασανίσουν και να σκοτώσουν συνάνθρωπό τους χωρίς να αμφισβητήσουν την αιτία. Η στατιστική αυτή διαπίστωση συνηγορεί στο ότι δεν θα πρέπει απαραίτητα κανένας από όλους εμάς να πιστεύει ότι ανήκει στη μικρή εξαίρεση. Σχεδόν όλοι οι εθελοντές στα διάφορα πειράματα έδειξαν μία κάποια απροθυμία να συνεχίσουν όταν τα θύματα άρχισαν να παραπονούνται για πόνο. Ο διευθυντής του πειράματος που στεκόταν συνέχεια δίπλα τους με σταυρωμένα τα χέρια και αυστηρό ύφος δεν άφηνε περιθώρια για συζήτηση ενώ, αντίθετα, έδειχνε προβληματισμένος για το ενδεχόμενο διακοπής του πειράματος κάνοντας συνέχεια τις στερεότυπες παροτρύνσεις «Συνεχίζουμε, είναι αναγκαίο για την επιτυχία του πειράματος, δεν μπορώ να σου εξηγήσω τώρα, συνέχισε, δεν έχεις άλλη επιλογή». Οι περισσότεροι εθελοντές δυσφορούσαν ή γελούσαν νευρικά, γκρίνιαζαν και έλεγαν περισσότερο από μία φορά ότι δεν ήθελαν να συνεχίσουν. Αλλά εκείνοι που ακούστηκαν να λένε κάτι για την απάνθρωπη διαδικασία του πειράματος ήταν τελικά και αυτοί που το έφταναν μέχρι τέλος.
Από συζητήσεις μετά τα πειράματα, αποκαλύφθηκε ότι όλοι οι εθελοντές είχαν νομίσει ότι το θύμα ήταν ή αναίσθητο ή ίσως ακόμη και νεκρό. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν βαθύτατα ενοχλημένοι από την ίδια τους τη συμπεριφορά και δεν μπορούσαν να τη καταλάβουν. Προσπαθώντας να βρουν κάποια εξήγηση, έλεγαν πράγματα όπως «δεν ήθελα να κάνω κάποιο λάθος που θα χαλούσε το πείραμα». Επειθαν τους εαυτούς τους ότι «οι επιστήμονες ήξεραν τι κάνουν». Η παρόρμηση να είναι εντάξει με τις απαιτήσεις του πειράματος και η αδυναμία τους να επικρίνουν την ανώνυμη εξουσία δεν αποτελούν επιθετικότητα αλλά είναι το βιολογικά απαραίτητο συμπλήρωμά της, η πίστη και η υποταγή στο σύνολο.
https://www.phorum.gr/viewtopic.php?p=179732
///
[Η επανάληψη του πειράματος μισό αιώνα μετά]
Ουάσινγκτον: Η κοινή γνώμη σοκαρίστηκε, όταν το 1961 ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Γιέιλ των ΗΠΑ Στάνλεϊ Μίλγκραμ πραγματοποίησε το διάσημο πλέον -και ανατριχιαστικό- «Πείραμά» του, που έγινε και ομώνυμη ταινία, καταδεικνύοντας ότι οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να βασανίσουν εάν ενθαρρυνθούν από άτομα που έχουν εξουσία.
Και μερικά πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ.
Ο καθηγητής Τζέρι Μπέργκερ του Πανεπιστημίου Σάντα Κλάρα της Καλιφόρνια επανέλαβε το πείραμα του 1961, διαπιστώνοντας ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σχεδόν μισό αιώνα μετά. Οι άνθρωποι είναι πάντα διατεθειμένοι και υπάκουοι να λειτουργήσουν σαν βασανιστές των άλλων, κάνοντάς τους επώδυνα ηλεκτροσόκ, αρκεί κάποια προσωπικότητα, περιβεβλημένη με κύρος και εξουσία, να τους ενθαρρύνει για κάτι τέτοιο.
Ίδια ευρήματα
Η νέα έρευνα έδειξε ότι σχεδόν τρεις στους τέσσερις εθελοντές (το 70%) συνέχισαν να κάνουν ηλεκτροσόκ στους εθελοντές-θύματα ή τουλάχιστον πίστευαν ότι κάνουν, αφού, χωρίς να το γνωρίζουν, οι εθελοντές-θύματα ήταν ηθοποιοί που προσποιούνταν ότι υποφέρουν από την εκκένωση του ηλεκτρικού ρεύματος.
«Επιβεβαιώσαμε αυτό που είχε ανακαλυφθεί στο προηγούμενο πείραμα: εάν οι άνθρωποι βρεθούν σε ορισμένες συνθήκες, θα αντιδράσουν με αναπάντεχους και συχνά ενοχλητικούς τρόπους. Η προηγούμενη έρευνα διατηρεί ακόμα την ισχύ της» δήλωσε ο Τζέρι Μπέργκερ.
Στο προηγούμενο πείραμα του Μίλγκραμ οι ηθοποιοί-θύματα προσποιούνταν ότι υπέφεραν όταν η ισχύς του ηλεκτροσόκ ήταν 150 βολτ, αλλά οι βασανιστές-εθελοντές δεν δίστασαν να αυξήσουν την ισχύ του ρεύματος μέχρι και στο μέγιστο (τα 450 βολτ).
Ο Μπέργκερ τροποποίησε κάπως το επαναληπτικό του πείραμα, σταματώντας την ισχύ του ηλεκτροσόκ στα 150 βολτ. Όμως το 70% των «βασανιστών» (ηλικίας 20-81 ετών και «μέσοι» Αμερικανοί πολίτες) ήθελε να αυξήσει την ισχύ του ρεύματος πάνω από αυτό το επίπεδο, όταν ο Μπέργκερ τους διέταζε να σταματήσουν στα 150 βολτ.
Σύμφωνα με τον Μπέργκερ, το νέο πείραμα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Psychologist, μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τις καταχρηστικές συμπεριφορές των δεσμοφυλάκων προς τους κρατούμενους στη φυλακή Αμπού Γκράιμπ στο Ιράκ ή των ναζί στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Αμερικανός ψυχολόγος επεσήμανε ότι πρέπει να είναι κανείς επιφυλακτικός όταν κάνει το «άλμα» από τις εργαστηριακές μελέτες στις πολύπλοκές συμπεριφορές στην πραγματική κοινωνία, σχετικά με ζητήματα όπως η γενοκτονία.
Όμως, προσέθεσε ότι είναι σημαντικό να κατανοηθούν καλύτερα εκείνοι οι ψυχολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν, ώστε οι άνθρωποι να δρουν με τόσο απρόσμενο και ανεπιθύμητο τρόπο, κυρίως επειδή είναι επιρρεπείς στο να υπακούουν τους ανθρώπους-σύμβολα της εξουσίας.
Αντί να σταματούν αυξάνουν την ένταση...
Στο πείραμα του 1961 ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ είχε διαπιστώσει ότι ακούγοντας έναν ηθοποιό-θύμα να φωνάζει από τον πόνο, όταν του παροχέτευαν 150 βολτ, το 82,5% των εθελοντών συνέχισαν να τον υποβάλλουν σε ηλεκτροσόκ, οι περισσότεροι αυξάνοντας την ένταση στα 450 βολτ.
Το πείραμα εξέπληξε τους ψυχολόγους και κανένας δεν επιχείρησε να το επαναλάβει στα χρόνια που ακολουθήσαν, εξαιτίας του άγχους που βίωναν πολλοί εθελοντές, οι οποίοι πίστευαν ότι πραγματικά έκαναν ηλεκτροσόκ σε κάποιον άλλον άνθρωπο.
«Όταν ακούς κάποιον να φωνάζει από τον πόνο και να λέει 'βγάλτε με έξω, δεν αντέχω', αυτό είναι το σημείο που επέρχεται το πραγματικό στρες για το οποίο ο κόσμος επέκρινε τον Μίλγκραμ» δήλωσε ο Μπέργκερ. «Ήταν μια πολύ, πολύ, πολύ στρεσογόνος εμπειρία για πολλούς από τους εθελοντές. Αυτός είναι ο λόγος που κανένας δεν επαναλαμβάνει, από ηθικής πλευράς, το πείραμα σήμερα».
Ο Μπέργκερ δεν βρήκε διαφορές μεταξύ των εθελοντών του, ηλικίας 20 με 81 ετών, τους οποίους είχε προσεκτικά επιλέξει ως μέσους εκπρόσωπους του αμερικανικού κοινού.
https://tech.pathfinder.gr/tech/681447.html
///
Έχουμε λοιπόν ένα ευφυέστατο και, καθώς φαίνεται, διαχρονικό πείραμα κοινωνικής ψυχολογίας. Σας απασχόλησε ποτέ το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου στην πράξη γίνονται από τα κατώτερα στρώματα, τους απλούς στρατιώτες; Ανταποκρίνεται στη νόησή σας η εξήγηση που δίνεται για τις ακρότητες στις οποίες προβαίνουν οι άνθρωποι ως εντολοδόχοι; Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσατε εσείς προσωπικά σε παρόμοια κατάσταση (δηλαδή απέναντι σε μία φιγούρα εξουσίας της οποίας οι εντολές αντιτίθενται στη δική σας συνείδηση) ; Συνδέετε τέτοιου είδους υποταγή στην εξουσία με την έννοια της αλλοτροίωσης; Τι μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε σίγουροι ότι δε θα αφήσουμε τίποτα και κανέναν να μας φέρει σε τέτοιο σημείο;
Ο καθηγητής Stanley Milgram, ένας Αμερικανός επιστήμονας στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας, πραγματοποίησε ένα σημαντικό πείραμα το 1961 το οποίο, από τότε έχει επαναληφθεί και επιβεβαιωθεί σε πολλές χώρες.Τα ευρήματα του πειράματος καταδεικνύουν ότι η παρόρμηση του ανθρώπου που έχει κάποιες δικαιοδοσίες «να ενεργήσει σωστά» καθώς και η αδυναμία του να ασκήσει δημιουργική κριτική στον φορέα ισχύος που υπηρετεί (κράτος, επιστήμη, τράπεζα, επανάσταση, κλπ) δεν είναι επιθετικότητα αλλά βιολογικός συμβιβασμός και ολοκληρωτική υποταγή στο απρόσωπο και γενικό σύνολο-έννοια που αποτελεί ο φορέας. Το φαινόμενο αυτό έχει πάρει διαστάσεις υπέρμετρης παθολογικής κατάστασης σε σημείο που η απρόσωπη βούληση κάποιου φορέα ισχύος να καταλήγει στη νομιμοποίηση οποιασδήποτε πράξης, ακόμα και παράνομης και βάρβαρης, πάντα στο όνομα του συλλογικού και απρόσωπου φορέα που μπορεί να εκφράζεται από ένα όνομα, ένα σύνολο ή μία συλλογική εικόνα ή έννοια.
[Πειραματικό σχέδιο]
Ο Milgram και οι συνεργάτες του ερευνητές ζητούσαν από διάφορα άτομα 25-50 ετών που τυχαία περνούσαν από κάποιο δρόμο να διαθέσουν λίγες ώρες για να συμμετάσχουν σε ένα επιστημονικό πείραμα του Πανεπιστημίου Yale. Φθάνοντας ο καθένας από αυτούς χωριστά για το πείραμα, εύρισκε εκεί άλλον έναν εθελοντή για το ίδιο πείραμα ο οποίος, όμως, ήταν συνεργάτης του Milgram. Ο διευθυντής του πειράματος, με λευκή ιατρική μπλούζα -σύμβολο αυθεντίας-, έριχνε νόμισμα κορώνα-γράμματα για το ποιος θα έχει το ρόλο του «εξεταστή» και ποιος του «μαθητή» με αποτέλεσμα, σκόπιμα, ο πραγματικός εθελοντής να ορίζεται πάντα σαν εξεταστής. Παρουσία του τελευταίου, ο μαθητής δενόταν σε μία παραλλαγή ηλεκτρικής καρέκλας με ελεύθερο ένα μόνο χέρι για να πατάει κουμπιά για τις απαντήσεις. Με εμφανή δυσφορία και διαμαρτυρίες, ο μαθητής μάθαινε ότι για κάθε λαθεμένη απάντηση θα του γίνεται μία ηλεκτρική εκκένωση. Σε επιβεβαίωση ότι το σύστημα λειτουργεί, γινόταν μία δοκιμή όπου ο εξεταστής γινόταν δέκτης μιας πραγματικής και αρκετά ενοχλητικής εκκένωσης 45 volt για να δεί πως είναι. Στη συνέχεια, ο διευθυντής και ο εξεταστής περνούσαν στη διπλανή αίθουσα που είχε οπτική και ηχητική επικοινωνία με τον μαθητή.
Ο εξεταστής έδινε τότε στο μαθητή ένα κατάλογο λέξεων που έπρεπε να αποστηθίσει και να τις επαναλαμβάνει με το πάτημα κουμπιών. Ο εξεταστής καθόταν μπροστά σε μία κονσόλα με τριάντα διαφορετικούς μοχλούς, ένα για κάθε μία διαφορετική ένταση ρεύματος από 15 έως 450 volt με αντίστοιχες επιγραφές με διαβαθμισμένες ενδείξεις, από ελαφρύ σόκ έως κίνδυνος, σφοδρό σόκ. Οι οδηγίες προς τον εξεταστή ήταν ότι οι εκκενώσεις ρεύματος θα πρέπει να κλιμακώνονται με κάθε λαθεμένη απάντηση.
Βέβαια, στη πραγματικότητα δεν υπήρχε κανένα ηλεκτρικό ρεύμα-τιμωρία προς τον μαθητή. Ο ίδιος έδινε απαντήσεις και έκανε σκόπιμα λάθη, σύμφωνα με το πρόγραμμα, ενώ δυσφορούσε για τις τιμωρίες. Από τα 75 volt και πάνω, φώναζε αρκετά δυνατά ενώ, μετά το 180 volt ούρλιαζε «σταματήστε!». Μετά έβαζε τα κλάματα και παρακαλούσε για έλεος και μετά γρύλιζε σαν ζώο. Από τα 300 volt και πάνω σταματούσε να απαντά στις ερωτήσεις, δεν αντιδρούσε καθόλου και έδινε την εντύπωση ότι έχει χάσει επαφή με το περιβάλλον. Επειδή όμως, σύμφωνα με τον κανονισμό του πειράματος, έλλειψη απάντησης μετρούσε σαν λαθεμένη απάντηση, ο εξεταστής συνέχιζε να κάνει ερωτήσεις, κλιμακώνοντας συνέχεια τις ηλεκτρικές εκκενώσεις.
Το πείραμα ήταν οργανωμένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην αφήνει στον εθελοντή-εξεταστή καμία υπόνοια για τη γνησιότητά του. Αυτό ήταν κάτι που, μετά το πείραμα, αναγνώριζαν όλοι οι εθελοντές. Η πραγματική ερώτηση που έθετε το πείραμα, βέβαια, ήταν: «μέχρι ποιό σημείο θα μπορούσε να φθάσει ένας άνθρωπος στον οποίο μία ανώνυμη αρχή ή εξουσία θα του ζητούσε να βασανίσει ή ακόμη να σκοτώσει ένα συνάνθρωπό του».
[Τα αποτελέσματα]
Τα αποτελέσματα των πειραμάτων ήταν τρομακτικά. Στις ΗΠΑ, 65% των εθελοντών συνέχισαν το ρόλο τους μέχρι το μέγιστο όριο των 450 volt παρά τις κραυγές του θύματος και την μετέπειτα σιωπή του. Οταν το πείραμα επαναλήφθηκε στο Maxwell Planck Institute στο Μόναχο, το ίδιο αποτέλεσμα ήταν 85%! Από τότε, το πείραμα αυτό έχει γίνει πάρα πολλές φορές, ακόμη και με παραλλαγές που έκαναν διάφοροι άλλοι επιστήμονες που είχαν αντιρρήσεις και επιφυλάξεις σε κάποιες διαδικαστικές πλευρές, και τα στατιστικά αποτελέσματα πάντα επιβεβαιώθηκαν.
Με άλλα λόγια, κατά μέσο όρο τρεις στους τέσσερις εθελοντές είναι έτοιμοι να βασανίσουν και να σκοτώσουν συνάνθρωπό τους χωρίς να αμφισβητήσουν την αιτία. Η στατιστική αυτή διαπίστωση συνηγορεί στο ότι δεν θα πρέπει απαραίτητα κανένας από όλους εμάς να πιστεύει ότι ανήκει στη μικρή εξαίρεση. Σχεδόν όλοι οι εθελοντές στα διάφορα πειράματα έδειξαν μία κάποια απροθυμία να συνεχίσουν όταν τα θύματα άρχισαν να παραπονούνται για πόνο. Ο διευθυντής του πειράματος που στεκόταν συνέχεια δίπλα τους με σταυρωμένα τα χέρια και αυστηρό ύφος δεν άφηνε περιθώρια για συζήτηση ενώ, αντίθετα, έδειχνε προβληματισμένος για το ενδεχόμενο διακοπής του πειράματος κάνοντας συνέχεια τις στερεότυπες παροτρύνσεις «Συνεχίζουμε, είναι αναγκαίο για την επιτυχία του πειράματος, δεν μπορώ να σου εξηγήσω τώρα, συνέχισε, δεν έχεις άλλη επιλογή». Οι περισσότεροι εθελοντές δυσφορούσαν ή γελούσαν νευρικά, γκρίνιαζαν και έλεγαν περισσότερο από μία φορά ότι δεν ήθελαν να συνεχίσουν. Αλλά εκείνοι που ακούστηκαν να λένε κάτι για την απάνθρωπη διαδικασία του πειράματος ήταν τελικά και αυτοί που το έφταναν μέχρι τέλος.
Από συζητήσεις μετά τα πειράματα, αποκαλύφθηκε ότι όλοι οι εθελοντές είχαν νομίσει ότι το θύμα ήταν ή αναίσθητο ή ίσως ακόμη και νεκρό. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν βαθύτατα ενοχλημένοι από την ίδια τους τη συμπεριφορά και δεν μπορούσαν να τη καταλάβουν. Προσπαθώντας να βρουν κάποια εξήγηση, έλεγαν πράγματα όπως «δεν ήθελα να κάνω κάποιο λάθος που θα χαλούσε το πείραμα». Επειθαν τους εαυτούς τους ότι «οι επιστήμονες ήξεραν τι κάνουν». Η παρόρμηση να είναι εντάξει με τις απαιτήσεις του πειράματος και η αδυναμία τους να επικρίνουν την ανώνυμη εξουσία δεν αποτελούν επιθετικότητα αλλά είναι το βιολογικά απαραίτητο συμπλήρωμά της, η πίστη και η υποταγή στο σύνολο.
https://www.phorum.gr/viewtopic.php?p=179732
///
[Η επανάληψη του πειράματος μισό αιώνα μετά]
Ουάσινγκτον: Η κοινή γνώμη σοκαρίστηκε, όταν το 1961 ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Γιέιλ των ΗΠΑ Στάνλεϊ Μίλγκραμ πραγματοποίησε το διάσημο πλέον -και ανατριχιαστικό- «Πείραμά» του, που έγινε και ομώνυμη ταινία, καταδεικνύοντας ότι οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να βασανίσουν εάν ενθαρρυνθούν από άτομα που έχουν εξουσία.
Και μερικά πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ.
Ο καθηγητής Τζέρι Μπέργκερ του Πανεπιστημίου Σάντα Κλάρα της Καλιφόρνια επανέλαβε το πείραμα του 1961, διαπιστώνοντας ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σχεδόν μισό αιώνα μετά. Οι άνθρωποι είναι πάντα διατεθειμένοι και υπάκουοι να λειτουργήσουν σαν βασανιστές των άλλων, κάνοντάς τους επώδυνα ηλεκτροσόκ, αρκεί κάποια προσωπικότητα, περιβεβλημένη με κύρος και εξουσία, να τους ενθαρρύνει για κάτι τέτοιο.
Ίδια ευρήματα
Η νέα έρευνα έδειξε ότι σχεδόν τρεις στους τέσσερις εθελοντές (το 70%) συνέχισαν να κάνουν ηλεκτροσόκ στους εθελοντές-θύματα ή τουλάχιστον πίστευαν ότι κάνουν, αφού, χωρίς να το γνωρίζουν, οι εθελοντές-θύματα ήταν ηθοποιοί που προσποιούνταν ότι υποφέρουν από την εκκένωση του ηλεκτρικού ρεύματος.
«Επιβεβαιώσαμε αυτό που είχε ανακαλυφθεί στο προηγούμενο πείραμα: εάν οι άνθρωποι βρεθούν σε ορισμένες συνθήκες, θα αντιδράσουν με αναπάντεχους και συχνά ενοχλητικούς τρόπους. Η προηγούμενη έρευνα διατηρεί ακόμα την ισχύ της» δήλωσε ο Τζέρι Μπέργκερ.
Στο προηγούμενο πείραμα του Μίλγκραμ οι ηθοποιοί-θύματα προσποιούνταν ότι υπέφεραν όταν η ισχύς του ηλεκτροσόκ ήταν 150 βολτ, αλλά οι βασανιστές-εθελοντές δεν δίστασαν να αυξήσουν την ισχύ του ρεύματος μέχρι και στο μέγιστο (τα 450 βολτ).
Ο Μπέργκερ τροποποίησε κάπως το επαναληπτικό του πείραμα, σταματώντας την ισχύ του ηλεκτροσόκ στα 150 βολτ. Όμως το 70% των «βασανιστών» (ηλικίας 20-81 ετών και «μέσοι» Αμερικανοί πολίτες) ήθελε να αυξήσει την ισχύ του ρεύματος πάνω από αυτό το επίπεδο, όταν ο Μπέργκερ τους διέταζε να σταματήσουν στα 150 βολτ.
Σύμφωνα με τον Μπέργκερ, το νέο πείραμα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Psychologist, μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τις καταχρηστικές συμπεριφορές των δεσμοφυλάκων προς τους κρατούμενους στη φυλακή Αμπού Γκράιμπ στο Ιράκ ή των ναζί στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Αμερικανός ψυχολόγος επεσήμανε ότι πρέπει να είναι κανείς επιφυλακτικός όταν κάνει το «άλμα» από τις εργαστηριακές μελέτες στις πολύπλοκές συμπεριφορές στην πραγματική κοινωνία, σχετικά με ζητήματα όπως η γενοκτονία.
Όμως, προσέθεσε ότι είναι σημαντικό να κατανοηθούν καλύτερα εκείνοι οι ψυχολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν, ώστε οι άνθρωποι να δρουν με τόσο απρόσμενο και ανεπιθύμητο τρόπο, κυρίως επειδή είναι επιρρεπείς στο να υπακούουν τους ανθρώπους-σύμβολα της εξουσίας.
Αντί να σταματούν αυξάνουν την ένταση...
Στο πείραμα του 1961 ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ είχε διαπιστώσει ότι ακούγοντας έναν ηθοποιό-θύμα να φωνάζει από τον πόνο, όταν του παροχέτευαν 150 βολτ, το 82,5% των εθελοντών συνέχισαν να τον υποβάλλουν σε ηλεκτροσόκ, οι περισσότεροι αυξάνοντας την ένταση στα 450 βολτ.
Το πείραμα εξέπληξε τους ψυχολόγους και κανένας δεν επιχείρησε να το επαναλάβει στα χρόνια που ακολουθήσαν, εξαιτίας του άγχους που βίωναν πολλοί εθελοντές, οι οποίοι πίστευαν ότι πραγματικά έκαναν ηλεκτροσόκ σε κάποιον άλλον άνθρωπο.
«Όταν ακούς κάποιον να φωνάζει από τον πόνο και να λέει 'βγάλτε με έξω, δεν αντέχω', αυτό είναι το σημείο που επέρχεται το πραγματικό στρες για το οποίο ο κόσμος επέκρινε τον Μίλγκραμ» δήλωσε ο Μπέργκερ. «Ήταν μια πολύ, πολύ, πολύ στρεσογόνος εμπειρία για πολλούς από τους εθελοντές. Αυτός είναι ο λόγος που κανένας δεν επαναλαμβάνει, από ηθικής πλευράς, το πείραμα σήμερα».
Ο Μπέργκερ δεν βρήκε διαφορές μεταξύ των εθελοντών του, ηλικίας 20 με 81 ετών, τους οποίους είχε προσεκτικά επιλέξει ως μέσους εκπρόσωπους του αμερικανικού κοινού.
https://tech.pathfinder.gr/tech/681447.html
///
Έχουμε λοιπόν ένα ευφυέστατο και, καθώς φαίνεται, διαχρονικό πείραμα κοινωνικής ψυχολογίας. Σας απασχόλησε ποτέ το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου στην πράξη γίνονται από τα κατώτερα στρώματα, τους απλούς στρατιώτες; Ανταποκρίνεται στη νόησή σας η εξήγηση που δίνεται για τις ακρότητες στις οποίες προβαίνουν οι άνθρωποι ως εντολοδόχοι; Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσατε εσείς προσωπικά σε παρόμοια κατάσταση (δηλαδή απέναντι σε μία φιγούρα εξουσίας της οποίας οι εντολές αντιτίθενται στη δική σας συνείδηση) ; Συνδέετε τέτοιου είδους υποταγή στην εξουσία με την έννοια της αλλοτροίωσης; Τι μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε σίγουροι ότι δε θα αφήσουμε τίποτα και κανέναν να μας φέρει σε τέτοιο σημείο;
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.