Islamic Finance: Μια εναλλακτική φιλοσοφία

Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε πέραν των άλλων αδυναμιών, την μονομερή θεώρηση των χρηματοδοτήσεων και την εξάρτηση από τα "δυτικά" κεφάλαια. Ειδικότερα, οι ναυτιλιακές χρηματοδοτήσεις βασίστηκαν ιστορικά στις δυτικές κυρίως τράπεζες, και η έλλειψη ρευστότητας αυτών, ματαίωσε αρκετά επενδυτικά σχέδια μετά το Σεπτέμβριο του 2008. Η αναζήτηση νέων πηγών χρηματοδότησης έστρεψε αρκετούς στις ασιατικές τράπεζες και προς το λεγόμενο islamic finance.

Οι ισλαμικές χρηματοδοτήσεις βασίζονται στη Sharia’a, δηλαδή στον ισλαμικό θρησκευτικό κώδικα διαβίωσης, όπως εκφράζεται από το Κοράνιο, που καταλυτικά επηρεάζει το Δίκαιο, τα συναλλακτικά ήθη και τον ισλαμικό τρόπο ζωής. Υπό αυτή τη θεώρηση, μια συναλλαγή καθίσταται "αποδεκτή" και "νόμιμη" αν συντρέχουν οι ακόλουθοι λόγοι:

1. Δίκαια και πραγματική κατανομή του κινδύνου (του ρίσκου) μεταξύ των συναλλασσομένων,
2. Δεν επιβάλλεται το δίκαιο του ισχυρότερου – προστασία του αδυνάτου,
3. Μη παραγωγικές ή οικονομικά "ανούσιες" επενδύσεις αποφεύγονται, ενώ οι παραγωγικές, αναπτυξιακές και "φιλανθρωπικές" ενθαρρύνονται.

Παράλληλα, όμως, τίθενται και απαγορεύσεις όπως η riba (usury), που πρόκειται για την "αδικαιολόγητη" ή "υπερβολική" αποζημίωση από προσυμφωνημένο τόκο ή αλόγιστο προυπολογισμό, η gharar, ήτοι η αδικαιολόγητη έκθεση σε κίνδυνο και η απάτη, και η maysir, δηλαδή η κερδοσκοπία με την αρνητική χροιά της σπέκουλας. Προφανώς οι όροι και οι έννοιες δεν αποδίδονται αυτόματα και ακριβώς στην Ελληνική.

Παρατηρεί κανείς ότι η ισλαμική θεώρηση διαφέρει αρκετά, αν όχι αντιδιαμετρικά, από την ισχύουσα στις δυτικές κοινωνίες. Η προστασία του αδυνάτου, η απόρριψη του καιροσκοπικού κέρδους, ο χαρακτηρισμός της επένδυσης ως άσκοπης και ανούσιας από θεολογικής και μόνο σκοπιάς, αποτελούν λίγα από τα ουσιαστικά σημεία διαφοροποιήσης με τη πρακτική στην Εσπερία. Ίσως όμως το πιο ουσιαστικό σημείο διαφοράς είναι η ανάληψη του κινδύνου από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, οπότε η τράπεζα καθίσταται "επενδυτής" και αναλαμβάνει τμήμα του κινδύνου, και όροι όπως come hell or high water αποπληρωμής δανείων και οφειλών ούτε ισχύουν ούτε νοούνται. Όμως, αν ένα επενδυτικό σχέδιο δεν "παραβιάζει" τα όρια της ισλαμικής ηθικής, τότε οι συνέργιες αναδεικνύονται. Η περίπτωση του ship finance αποτελεί ίσως ένα εξαίρετο παράδειγμα και πεδίο επιχειρηματικών προκλήσεων.

Ακόμα και σήμερα, το islamic finance εξελίσσεται και κυρίως "εκπαιδεύεται". Η έλλειψη σχετικών δικαστηρίων, και η επίλυση διαφορών μέσω θεολογικής ερμηνείας της κάθε περίπτωσης τρομάζει τους επίδοξους επενδυτές της Δύσης, αλλά βρίσκεται πλησιέστερα στον μουσουλμάνο πιστό και πλούσιο επενδυτή, που θα "ρισκάρει" μέρος της περιουσίας του. Σήμερα, περί τα 525 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε περίπου 50 χώρες προσφέρουν λύσεις islamic finance, και ειδικότερα στην ναυτιλία προτείνονται 4 διαφορετικές προσεγγίσεις:

• Murabaha: πρόκειται για πώληση στοιχείου ενεργητικού συν κάποιο κέρδος για την τράπεζα "επενδυτή". Η λύση ενδείκνυται για βραχυπρόθεσμες και χαμηλού κινδύνου συναλλαγές. Σε μια απλουστευμένη περίπτωση ship finance και murabaha η τράπεζα θα αγόραζε το πλοίο από το ναυπηγείο, και κατόπιν ο "πλοικτήτης" θα το αγοράζε από την τράπεζα στην αρχική τιμή πλέον κάποιου εύλογου κέρδους. Αν για παράδειγμα, η τιμή πώλησης στον "πλοιοκτήτη" ήταν υψηλότερη από την τιμή αγοράς από το ναυπηγείο, τότε θα παραβιαζόταν η riba, δηλαδή θα επρόκειτο για "υπερβολική" αποζημίωση.
  
• Ijara (lease): στην περίπτωση αυτή και με βάση το παράπανω παράδειγμα, ο "πλοιοκτήτης" θα κατέβαλλε περιοδική αποζημίωση και η τράπεζα θα του παραχωρούσε τη χρήση του πλοίου.
  
• Musharaka: αποτελεί είδος συνεταιρισμού, όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι μοιράζονται κέρδη και κινδύνους και προκρίνεται ως μέθοδος σε αρκετές περιπτώσεις αγοραπωλησιών second-hand tonnage.
  
• Sukuk: πρόκειται για τα λεγόμενα "islamic bonds", και ενδείκνυνται για πιο σύνθετα σχήματα και απαιτήσεις.

Εν κατακλείδει, το islamic finance αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική χρηματοδότησης, με ισχυρές ηθικές βάσεις, ενδιαφέρουσες και ελκυστικές και σε μη-μουσουλμάνους. Η αγορά χρηματοδότησης πλοίων μπορεί να ωφεληθεί από τη διείσδυση κεφαλαίων από ισλαμικές πηγές, και οι τράπεζες στην Εσπερία δύνανται να επανεξετάσουν την ηθική των πρακτικών τους και να ανατρέξουν στην ηθική που τις διαμόρφωσε περίπου 500 χρόνια πριν!

... Αν και προσωπικά πιστεύω ότι ναι μεν είναι μια εναλλακτική, αλλά αυτό από το να γίνει αντίπαλο δέος για την Δύση απέχει όσο απέχει και το πλανητής Άρης από τη ΓΗ

Αρχική Δημοσίευση από iJohnnyCash:

Ίσως όμως το πιο ουσιαστικό σημείο διαφοράς είναι η ανάληψη του κινδύνου από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, οπότε η τράπεζα καθίσταται "επενδυτής" και αναλαμβάνει τμήμα του κινδύνου, και όροι όπως come hell or high water αποπληρωμής δανείων και οφειλών ούτε ισχύουν ούτε νοούνται.

Click για ανάπτυξη...

Πόσο μεγάλη αντίθεση και πόσο σημαντική ασφαλιστική δικλείδα για μια υγιή οικονομία. Ο καθηγητής Βαρουφάκης, ο οποίος μάλιστα ανήκει στη νεοφιλελεύθερη πλευρά, σε άρθρο του ισχυριζόταν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην παγκόσμια οικονομία σήμερα είναι ότι οι τράπεζες δεν αναλαμβάνουν τον κίνδυνο των επενδυτικών τους επιλογών, αφού θεωρούν βέβαιο ότι εάν αποτύχουν δεν θα χάσουν οι ίδιες τα λεφτά τους αλλά θα τα πληρώσουν οι πολίτες από την τσέπη τους. Ωστόσο, η μοναδική κατά τον κύριο Βαρουφάκη δικλείδα ασφαλείας του καπιταλιστικού συστήματος είναι ο κίνδυνος αποτυχίας και χρεωκοπίας. Είναι το μόνο φόβητρο που αναγκάζει τον επιχειρηματία να κάνει λελογισμένα τα βήματά του και να προσπαθήσει να γίνει αρεστός στους πελάτες του, μέσω κοινωνικής προσφοράς (όπως πχ τα Starbucks) ή δίκαιων όρων σύμβασης. Η άρση αυτής ακριβώς της δικλείδας ασφαλείας έχει οδηγήσει σ' αυτό που ο ίδιος ονομάζει "Πτωχοτραπεζοκρατία" (Bankruptocracy).

Δεν ξέρω κατά πόσον τελικά θα έπρεπε να φύγουμε φίλε Τζώννυ από την οικονομική "Γη", για να πάμε να κατοικήσουμε στον οικονομικό "Άρη"...

Αρχική Δημοσίευση από Great Chaos:

Πόσο μεγάλη αντίθεση και πόσο σημαντική ασφαλιστική δικλείδα για μια υγιή οικονομία. Ο καθηγητής Βαρουφάκης, ο οποίος μάλιστα ανήκει στη νεοφιλελεύθερη πλευρά, σε άρθρο του ισχυριζόταν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην παγκόσμια οικονομία σήμερα είναι ότι οι τράπεζες δεν αναλαμβάνουν τον κίνδυνο των επενδυτικών τους επιλογών, αφού θεωρούν βέβαιο ότι εάν αποτύχουν δεν θα χάσουν οι ίδιες τα λεφτά τους αλλά θα τα πληρώσουν οι πολίτες από την τσέπη τους. Ωστόσο, η μοναδική κατά τον κύριο Βαρουφάκη δικλείδα ασφαλείας του καπιταλιστικού συστήματος είναι ο κίνδυνος αποτυχίας και χρεωκοπίας. Είναι το μόνο φόβητρο που αναγκάζει τον επιχειρηματία να κάνει λελογισμένα τα βήματά του και να προσπαθήσει να γίνει αρεστός στους πελάτες του, μέσω κοινωνικής προσφοράς (όπως πχ τα Starbucks) ή δίκαιων όρων σύμβασης. Η άρση αυτής ακριβώς της δικλείδας ασφαλείας έχει οδηγήσει σ' αυτό που ο ίδιος ονομάζει "Πτωχοτραπεζοκρατία" (Bankruptocracy).

Click για ανάπτυξη...

Πράγματι, πιστεύω αν οι τράπεζες λειτουργούσαν σαν όλες τις άλλες ΑΕ θα ήταν ασφαλώς καλύτερα τα πράγματα. Ωστόσο, σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε αν το κράτος π.χ. άφηνε την Τράπεζα Πειραιώς να χρεοκοπήσει τα πράγματα θα κλιμακώνονταν και φυσικά προς το χειρότερο. Από την άλλη ωστόσο σαφώς και διαφωνώ που γίνονται τόσες συζητήσεις για το πως θα μπορούσε να "σωθεί" μια τράπεζα δεύτερης διαλογής όπως ATE και ΤΤBank

Οι τράπεζες δεν θα πρέπει να διασώζονται. Όταν φτάνουν σ' αυτό το σημείο, θα πρέπει να κρατικοποιούνται, να τους γίνεται εκκαθάριση, να εξυγιαίνονται και να ξαναπωλούνται σε νέους επενδυτές. Όποιος έπαιξε με την τράπεζά του κι έχασε, δεν δικαιούται πλέον να κερδοσκοπεί. Το κράτος παρεμβαίνει, για να μη χάσουν οι καταθέτες τα χρήματά τους, δηλαδή ως εγγυητής και για να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα η εγχώρια οικονομία από την κατάρρευση τραπεζών, γι' αυτό δικαιούται να τις κρατικοποιεί, όχι ως ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά ως σημαντικούς παράγοντες της αγοράς και των συναλλαγών. Αυτό διδάσκει το Ισλανδικό μοντέλο και η εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος, αντί να πέφτουν ολόκληροι λαοί στον Καιάδα της κρίσης που οι άπληστοι τραπεζίτες δημιουργούν, είναι ξεκάθαρα ζήτημα πολιτικής βούλησης...